De Grove den … is geen kerstboom
Zingt u in de kersttijd ook weer het beroemde liedje “Oh, dennenboom, Oh, dennenboom, wat zijn je takken wonderschoon… “? Over welke boom heeft u het dan precies, want we plaatsen met Kerstmis helemaal geen dennenboom in onze woonkamer. Onze traditionele kerstboom is een spar!
In het Duits is de vertaling van dennenboom zowel Kiefer, Tannenbaum als Tanne. Spar laat zich ook vertalen als Tanne. Ziedaar het begin van alle verwarring.
Een den is geen spar
Het verschil tussen een den en een spar is nochtans duidelijk en er bestaat een bekend ezelsbruggetje om dat verschil gemakkelijk te onthouden.
 |
 |
Kenmerken
De grove den (Pinus sylvestris) is een soort uit de dennenfamilie (Pinaceae). Vroeger werden deze bomen mastbomen of pijnbomen genoemd. Het is een mooie boom die grillige vormen kan aannemen wanneer hij vrij kan groeien en blootgesteld wordt aan wind en stormen.
De grove den kan 25–35 m hoog worden en heeft een penwortel, waarmee ook uit grotere diepte water opgenomen kan worden. Bij bosbouw wordt de boom na 80 – 120 jaar gekapt, wanneer hij een diameter van 30-50 cm heeft bereikt. Hij kan echter veel ouder en dikker worden. Het hout van de grove den wordt ook wel ‘grenen’ genoemd.
De den heeft een groot aanpassingsvermogen. Hij komt voor in bergachtig- en kustgebied en gedijt zowel in zanderige als in zure grond. Hou daar dus rekening mee als je hem aanplant in je tuin. Hij kan goed de stormwinden doorstaan want hij heeft een grote penwortel. De schors is oranje tot bruinrood en schubbig. Er worden zowel vrouwelijke als mannelijke kegels (bloemen) gevormd. De vrouwelijke kegels hangen op het uiteinde naar beneden en hebben na drie jaren gevleugelde zaadjes. De mannelijke kegels staan gegroepeerd.
Grove den (Pinus sylvestris) en zwarte den (Pinus nigra)
Pinus sylvestris en Pinus nigra zijn twee verschillende soorten dennen, en ze hebben verschillende onderscheidende kenmerken: De grove den is inheems in Europa en Azië. Zwarte den is inheems in Zuid- en Zuidoost-Europa, evenals in delen van West-Azië.
De naalden Pinus sylvestris zijn typisch blauwgroen en komen in paren voor, met een lengte van ongeveer 4 tot 8 cm. De naalden van Pinus nigra zijn donkerder groen en komen in paren voor, meestal variërend van 10 tot 15 cm in lengte.
De kegels van de grove den zijn eivormig of conisch, vaak met een gebogen of rechte steel. Ze zijn meestal klein en met een lengte van ongeveer 4 tot 8 cm. De kegels van de zwarte den zijn langer en groter, variërend van 5 tot 10 cm lang. Ze zijn meestal eivormig of cilindrisch.
De schors van de grove den is oranjebruin tot roodbruin bij volwassen bomen, en wordt met de leeftijd schilferig. De schors van de zwarte den is donkergrijs tot zwartachtig en heeft de neiging om diep gespleten te zijn en verschillende platen te vormen.
Het is belangrijk op te merken dat er binnen elke soort variaties kunnen zijn en dat de omgevingsomstandigheden het uiterlijk van deze bomen kunnen beïnvloeden. Bovendien kan hybridisatie tussen soorten plaatsvinden, wat leidt tot individuen met kenmerken van beide oudersoorten.
In de Guido Gezelletuin te Brugge (Rolweg) staat een imposante Oostenrijkse den (Pinus nigra subsp. nigra) die onmiddellijk opvalt bij het betreden van het domein. De kroon is onregelmatig en gespreid. De bovenste takken zijn zwartbruin. Het is dus geen grove den maar een zwarte den. Al vele jaren staat het borstbeeld van Guido Gezelle in de schaduw van deze metershoge boom. Hoe oud de den is? “Moeilijk in te schatten”, zeggen de mensen van de Groendienst, “waarschijnlijk zo’n 200 jaar.”
Om over na te denken
“De bamboe bloeit eenmaal om de honderd jaar.
De pruimenboom bloeit eenmaal per jaar
De den blijft altijd groen.”
Confucius, 6de eeuw voor Christus.
Naamgeving
Pinus is afgeleid van het Keltisch ‘Pen of Pin’wat betekent rots of gebergte. Dennen groeien dus van nature in bergachtig gebied. Sylvestriskomt uit het Latijn en betekent ‘uit het bos’.
Geneeskrachtige eigenschappen
De plant wordt reeds van oudsher gebruikt en ingezet voor de luchtwegen. Hippocrates, die 460 jaar vóór Christus leefde, raadde toen al het gebruik van de hars, naalden en knoppen aan, dit met honing gemengd, tegen hoest, jicht en reuma. Je moet het dan laten marcereren zodat de etherische oliën opgenomen worden in de honing. Ook abdis Hildegard van Bingen (1098-1179) maakte er gebruik van. In april pluk je de verse bladknoppen. Deze bevatten tot 1% etherische olie (afgekort E.O.)
De E.O. is slijmoplossend, infectiewerend door haar antibacteriële werking. Van oudsher gebruikt tegen droge hoest, bronchitis, verkoudheden.
Met het zuiveren van de luchtwegen worden ook de sinussen ontsmet. Dit zijn bijholtes in de schedel gevuld met lucht en verbonden door kleine openingen met je keel of neus. Als die onzuiver zijn kunnen ze ontsteken en etteren.
Eveneens stimuleert de etherische olie de bijnieren. Deze maken hormonen aan en brengt ze in de bloedbaan, noodzakelijk om andere organen te onderhouden. Om de doorbloeding in de huid te stimuleren gebruikt men zalf waarin de etherische olie in opgelost is. Deze zalf gebruiken we tegen reuma, spierpijnen en ook tegen zenuwpijnen.
Medicinaal gebruik
In een verstuiver of verdamper enkele druppels om de ruimte te ontsmetten.
Moedertinctuur: 3 x 30 druppels per dag.
Infuus:30 gram dennenknoppen op 1 liter kokend water, filteren en regelmatig van drinken.
Siroop: 100 gram verse knoppen in ½ liter water koken, 10 minuten laten trekken, filteren, 200 gram suiker en 100 gram honing bijdoen. Hiervan 2 à 3 koffielepels per dag innemen na de maaltijden.
Etherische olie: enkele druppels in kokend water en daarna inhaleren. Oppassen dat je je neus of keel niet verbrandt.
Ontzwellen van neus-keel-oor: inhaleer je met 3 druppels grove den, 3 druppels ravensara, 2 druppels pepermunt. 5 à 10 minuten dampen.
In bad:gebruik je 250 à 300 gram dennenknoppen voor een vol bad tegen reuma en spierpijnen. Dit doe je 1 maal om de 2 weken.
(Tekst: Broeder Yvan Jacques)
Bronnen en meer informatie
https://nl.wikipedia.org/wiki/O_dennenboom
https://www.floravannederland.nl/planten/grove_den
Discover more from Stadsplanten
Subscribe to get the latest posts to your email.