Wilde planten in de stad
Door het uitzonderlijk zachte weer van de voorbije weken beginnen de eerste sneeuwklokjes al te bloeien. Bijgaande foto werd vandaag genomen bij een temperatuur van 12,5°C. Her en der staan de sneeuwklokjes al volop in bloei. Of we daar nu blij moeten om zijn is …
22 december 2023. Deze ochtend – om 04.27 u om precies te zijn – was het winterzonnewende. Op deze dag bereikt de zon haar laagste punt aan de hemel, wat resulteert in de minste daglichturen en de langste nacht. Kerstmis staat voor de deur. Terwijl we …
Omdat we graag willen weten welke planten er midden in de winter nog bloeiend te vinden zijn. Daar weten we verrassend genoeg maar heel weinig van, omdat er in de winter niet zo vaak naar planten wordt gekeken. Met deze plantenjacht willen we daar verandering in brengen!
FLORON organiseert deze winter voor de tiende maal de Eindejaars Plantenjacht in een ogenschijnlijk onmogelijke periode: midden in de winter. Van Kerst t/m 3 januari gaan plantenliefhebbers overal in Nederland op zoek naar bloeiende planten. We zijn benieuwd hoeveel verschillende planten er dan nog in bloei staan en welke bloeiende plant het meest wordt gezien. Jij kunt ook meedoen!
We verwachten deze winter aardig wat bloeiende planten te vinden. Het gaat dan bijvoorbeeld om soorten die bij het uitblijven van serieuze nachtvorst de bloei nog wat weten te rekken of om soorten die het hele jaar door bloeiend te vinden zijn. En als het weer echt meezit dan beginnen voorjaarsbloeiers al te bloeien op zonnige en beschutte plekken, zoals we in eerdere jaren hebben gezien.
In de VERA-app van FLORON verschijnt op Eerste Kerstdag het formulier Eindejaars Plantenjacht om waarnemingen door te geven. Het is heel laagdrempelig: je hoeft geen account te maken om mee te doen en je kunt anoniem deelnemen. Download de VERA-app alvast.
Florist Hanneke Waller maakte een presentatie met 139 dia’s over de plantenjacht, waarin alle algemene winterbloeiers staan uitgelegd. Download de presentatie (pdf, 17 MB).
https://www.floron.nl/plantenjacht
https://play.google.com/store/apps/details?id=nl.verspreidingsatlas.vera&hl=nl&pli=1
https://www.floron.nl/plantenjacht/resultaten
De spar (Picea spec.) is van nature in de bossen te vinden, maar één keer per jaar, van pakweg eind november tot na de jaarwende, wordt het een echte stadsplant. Dan verschijnt hij op elke straathoek, op elk pleintje, in nagenoeg elke woonkamer. Hij laat …
Het gebruik van herderstasje als voedsel gaat tenminste 8000 jaar terug. De bloemen en de zaadbeursjes zijn geschikt als mild-pittige eetbare versiering. De bloemknoppen en het bovenste deel van de bloemstengel vormen van maart tot juni een malse bakgroente of een pittige toevoeging aan salades. …
Tijdens de Middeleeuwen werd het kruid al gebruikt bij kiespijn en neusbloedingen. Men geloofde dat, als de patiënt het takje van het herderstasje links in de hand hield, de bloeding van het rechterneusgat zou verdwijnen en omgekeerd.
Herderstasje wordt niet expliciet genoemd in Hildegard van Bingens “Physica”. Ze bespreekt echter wel tal van planten en hun gebruik, en categoriseert ze op basis van hun eigenschappen. Het is echter mogelijk dat de identificatie en naamgeving van planten in de loop van de tijd zijn geëvolueerd, en dat de gebruikelijke namen die we tegenwoordig gebruiken mogelijk niet direct overeenkomen met de namen die in historische teksten werden gebruikt.
Herderstasje wordt wel al beschreven in Dodoens’ “Cruydeboeck” samen met het gebruik en de eigenschappen ervan. Rembert Dodoens (1517–1585) was een Vlaamse arts en botanicus die bekend stond om zijn invloedrijke werk op het gebied van plantkunde. Eén van zijn belangrijkste bijdragen was de publicatie van “Cruydeboeck”, voor het eerst gepubliceerd in 1554. Dit werk, later vertaald in verschillende talen, beschreef een grote verscheidenheid aan planten en hun toepassingen.
Nicholas Culpepper* (1616-1654) beschrijft in zijn ‘Complete Herbal’ ook de medicinale toepassingen van het herderstasje zoals die in zijn tijd bekend waren. Het is de beste beschrijving die ik kon vinden van het gebruik ervan in de traditionele kruidengeneeskunde.
https://www.gutenberg.org/files/49513/49513-h/49513-h.htm
De tekening van het herderstasje is te vinden op plaat 17 (Shepherd’s purse), de beschrijving op pagina 171.
“It is under the dominion of Saturn, and of a cold, dry, and binding nature, like to him. It helps all fluxes of blood, either caused by inward or outward wounds; as also flux of the belly, and bloody flux, spitting blood, and bloody urine, stops the terms in women; being bound to the wrists of the hands, and the soles of the feet, it helps the yellow jaundice. The herb being made into a poultice, helps inflammations and St. Anthony’s fire. The juice being dropped into the ears, heals the pains, noise, and mutterings thereof. A good ointment may be made of it for all wounds, especially wounds in the head.”
* Nicholas Culpeper (18 oktober 1616 – 10 januari 1654) was een Engelse botanicus, kruidkundige, arts en astroloog. Zijn boek ‘The English Physitian (1652), later genoemd ‘Complete Herbal (1653), is een belangrijke bron over het medicinaal gebruik van kruiden, zoals bekend in de 17de eeuw. Het is één van de meest gedetailleerde werken over medische astrologie in het vroegmoderne Europa.
Het is inderdaad vaatvernauwend, bloedstelpend, laxerend en versterkt de darmwanden.
Kruidenthee van de plant kan gebruikt worden bij overvloedige menstruatie, bloedende aambeien, neusbloedingen en bloedingen van het tandvlees; om ingewandsspieren te verstevigen bij verslapping van de peristaltiek. Vroeger werd het ook gebruikt om weeën op te wekken tijdens een bevalling.
(Bron: Genezende planten, Bruno Vonarburg, Artis-Historia, 1987)
“Herderstasch mag in geen huis ontbreken wegens zijn voortreffelijkheid.” Dit schrijft Broeder Aloysius (leerling van de beroemde Monseigneur Kneipp) in zijn standaardwerk “Troost der zieken” (1911). Hij beschrijft hierin ruim 300 geneeskrachtige planten met een grote verzameling huismiddelen van allerlei aard.
Herderstasje is inderdaad een probaat middel tegen bloedingen. Als bewijs geeft hij het volgende voorbeeld:
“Een heer had een hevig neusbloeden; al wat men aangewend had, scheen niets te baten; men vreesde voor zijn leven. Geen raad wetende, kwam men beangstigd tot mij. Ik raadde het kruidje Herderstasch aan: men hechtte geen geloof aan mijn woorden, daar men het al tevergeefsch beproefd had. Ik vermoedde aanstonds, dat men verouderde kruiden gebruikt had, liet een sterk aftreksel klaar maken, dit den patiënt opsnuiven en ook een kopje innemen. Bijna ogenblikkelijk hield het bloeden op.”
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het herderstasje als het ware herontdekt. Gezien het grote tekort aan medicijnen moesten de dokters en deskundigen op zoek naar alternatieven. Vandaar dat het herderstasje gebruikt werd bij de behandeling van gewonden.
Herderstasje werkt regulerend op bloedsomloop en bloeddruk. Dit betekent dat bij diegene met een te lage bloeddruk de bloeddruk zal verhogen en omgekeerd. De plant zou ook helpen bij hevige menstruele bloedingen en bij bloedingen na een bevalling.
Verder is het herderstasje ook werkzaam bij maagpijn, wekt de eetlust op en stimuleert de spijsvertering. Ook zou het spierversterkend werken en helpen bij bekkeninstabiliteit.
Uitwendig wordt het herderstasje gebruikt in een zalf of tinctuur bij bloedende verwondingen.
Een homeopathisch middel, gemaakt van de verse plant, wordt gebruikt om neusbloedingen en menstrtatiebloedingen te behandelen.
Er zijn verschillende producten (o.a. tincturen) in de handel verkrijgbaar op basis van herderstasje. Capsella Bursa-Pastoris heeft een gunstige invloed op de circulatie doordat deze plant bloedstelpende eigenschappen bezit.
Deze plant wordt traditioneel gebruikt bij bloedingen van de neus. Kan ook gebruikt worden bij sterke menstruatie.
Nooit gebruiken tijdens de zwangerschap. Mensen die in het verleden nierstenen hebben gehad moeten voorzichtig zijn met het gebruik van dit kruid. Dit kruid is in welke bereidingsvorm dan ook niet langer dan een jaar houdbaar. De hele plant inclusief de wortel, oogsten voordat de zaden rijp zijn. Slechts gebruiken onder toezicht van een arts! Te veel van dit kruid kan verlammend werken op het centraal zenuwstelsel.
Bij gebruik van een te grote hoeveelheid kunnen vergiftigingsverschijnselen optreden. Planten die op vochtige plaatsen groeien, worden vaak aangetast door de schimmel (Cystopus candidus) die een witte laag op de planten vormt. Zulke exemplaren mogen niet worden verzameld.
(Bron: http://plantaardigheden.nl/plant/beschr/gonnve/herderstasje.htm)
De auteurs van deze website geven geen enkele garantie, expliciet of impliciet, met betrekking tot de uiteindelijke resultaten die worden verkregen door de informatie van deze website toe te passen. Het gebruiken en consumeren van de beschreven producten gebeurt op eigen risico.
De auteurs zijn niet verantwoordelijk voor misbruik of verkeerde identificatie van een plant, of voor alle gevolgen voor uw gezondheid – of die van anderen – die daaruit kunnen voortvloeien.
Lees de volledige disclaimer op: https://www.stadsplanten.be/disclaimer-2/
https://www.herbrally.com/monographs/shepherds-purse
https://www.botanical.com/botanical/mgmh/s/shephe47.html
https://www.purplesage.org.uk/profiles/shepherdspurse.html
https://www.vanbruggenthee.nl/losse-thee/gezondheid/herderstasje-thee/
https://www.schwabepharma.be/plantenlexicon/detail/plant/herderstasje/
Ghalandari S et al (2017). Effect of hydroalcoholic extract of Capsella bursa pastoris on early postpartum hemorrhage: A clinical trial study. Journal of Alternative and Complementary Medicine 23, 794‐799.
Lang geleden leefden onze voorouders in harmonie met de aarde. Ze wisten welke planten helende eigenschappen hadden en welke konden doden. Ze kenden ook de magische krachten van planten, die kunnen worden aangewend om behoeften te vervullen – van het beschermen van je huis tot …
In Brugge is er een leerkracht die zijn leerlingen elk jaar de opdracht geeft met de geheimzinnige cryptische omschrijving: “Breng mij het tasje van de pastoor!” Probleem nummer 1: “Waar woont, in godsnaam, de pastoor? In de kerk?” Na het deskundig advies van Google blijkt …
Ik schrijf zondag 10 december 2023, en – ware het niet dat ik zonet de Kerstman voor de voeten liep en mijn agenda gecheckt heb om na te gaan of het geen zinsbegoocheling was – je zou je eind oktober of begin november wanen. De temperatuur stijgt tot in de dubbele cijfers. Het is merkwaardig hoeveel stadsplanten nog in bloei staan. Natuurlijk is het niet meer met de uitbundige grandeur van de zomer, maar je kunt er niet naast kijken dat veel planten zich aanpassen aan het klimaat anno 2023.
Op de kademuren van de Brugse Reie staan nog heel wat exemplaren van de muurfijnstraal in bloei. De voorbije zomer hebben ze met tienduizenden de stad veroverd, en het zijn blijvers. Over een tiental dagen zijn we alweer de kortste dag van het jaar en nog zie ik overal tientallen bloempjes staan. Het zijn als zonnetjes die herinneren aan de voorbije zomer, en de belofte inhouden dat ze volgend jaar in nog groter aantallen terug zijn. Ik heb ondertussen al kleine kiemplantjes ontdekt op het terras van mijn appartement, ver weg van de begane grond. Echte alien invaders zijn het.
De grootste verspreidingskern van muurfijnstraal in Vlaanderen bevindt zich in Brugge, waar de soort verspreid voorkomt op oude muren in de binnenstad. De eerste groeiplaats in Kortrijk (VERLOOVE 2001) werd onlangs tijdens verbredingswerken aan de Leie vernield. Ook in andere steden wordt de muurfijnstraal al geregeld waargenomen. En het ziet er naar uit dat de plant in Vlaanderen overal zal inburgeren in het stedelijke gebied. Een echte stadsplant dus.
Her en der vond ik op de kademuren nog bloeiende exemplaren van de muurleeuwenbek. Vroeg in het voorjaar zie je de eerste bloempjes verschijnen. Als je Ecopedia mag geloven gaat de bloei door tot oktober, maar nu zijn we toch al een eind in december.
Muurleeuwenbek is ook weer zo’n plantje dat veel meer in zijn mars heeft dan je op het eerste zicht zou vermoeden. Na de bevruchting gebeurt er iets magisch. Dan buigt de bloemsteel zich al krommend van het licht af. De ronde vrucht gaat na rijping aan de top open zodat de zaden vrij kunnen komen. Eén van de zaden is echter altijd zo groot dat het de vruchtopening niet uit kan, maar door die kromming van de bloemsteel wordt dit zaadje als het ware in een spleet tussen de stenen geperst. Op oude, zachte cement wordt op deze manier voor de instandhouding van de soort gezorgd. Slim bedacht toch?
De witte dovenetel is ook zo’n plant die iedereen wel kent. In het voorjaar is het ook één van de vroege bloeiers. En die bloei kan heel lang doorgaan. De bovenstaande foto is daarvan het bewijs. Ik vond deze plant gewoon langs een gevel in de stad. Vermoedelijk was hij na de zomer eens ‘gemaaid’ of afgesneden, en is hij nadien gewoon opnieuw beginnen groeien en bloeien. De bladeren stonden er ook nog heel fris bij. De bladeren zijn overigens eetbaar én gezond. Als kruidenthee helpt de witte dovenetel bij keelklachten zoals keelontsteking. Strooi 1 eetlepel gedroogd of vers blad in een kopje en giet er (bijna) kokend water op. Laat de infusie zo’n 10 minuten trekken. Giet het theewater door een zeefje en geniet van je zelfgemaakte infusie. Je kunt er ook je keel mee spoelen en gorgelen. Later komen we in nog uitvoerig terug op het medicinaal en culinair gebruik van witte dovenetel.
Door de zachte temperaturen in de herfst en de overvloedige regenval doen de mossen en korstmossen het ook goed op de oude muren in de stad. Mossen vallen onder de planten, een korstmos niet. Het is namelijk een symbiosevorm tussen een schimmel en een fotosynthetisch organisme dat een bacterie of een alg is. De korstmossen worden dus niet tot landplanten gerekend maar tot de schimmels. Je kunt korstmossen op veel bijzondere plekken vinden. Het zijn vaak plaatsen waar planten niet of nauwelijks groeien, zoals op schors, stenen en zandgrond.
https://www.hogeveluwe.nl/nl/ontdek-het-park/natuur-en-landschap/mossen-en-korstmossen#
https://voordeelkruiden.nl/witte-dovenetel/
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=29446
https://www.ecopedia.be/planten/muurfijnstraal
https://www.floravannederland.nl/planten/muurleeuwenbek
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=29735
Zingt u in de kersttijd ook weer het beroemde liedje “Oh, dennenboom, Oh, dennenboom, wat zijn je takken wonderschoon… “? Over welke boom heeft u het dan precies, want we plaatsen met Kerstmis helemaal geen dennenboom in onze woonkamer. Onze traditionele kerstboom is een spar! In het …
Ik ben broeder Yvan Jacques, geboren te Brugge op 6 maart 1954. Samen met broeder Andreas Vanvlasselaer (1932-2007) stichtte ik op 13 augustus 1980 het monasterium Mariakluizen in Brakel-Zegelsem. Deze gemeenschap is een semi-kluizenaars gemeenschap, gesteund op de geschriften van de eerste kluizenaars van Egypte. …
De hiernavolgende tekst werd geschreven door Andrea Bleeker. Met dank voor de toestemming om de tekst te mogen gebruiken. We bevelen de website van Andrea ten zeerste aan. Het URL vindt u onderaan dit artikel.
Ons lichaam heeft een bepaalde hoeveelheid voedingsstoffen nodig om optimaal te kunnen functioneren. In principe moet het instinct aangeven wat daarvoor nodig is, maar op de een of andere manier werkt dat niet altijd even goed. Dan eten we te zoet, te zout of teveel met als gevolg dat we klachten aan het spijsverteringsstelsel krijgen zoals darmgassen, verstoppingen, diarree of suikerziekte.
Verkeerde eetgewoonten kunnen ontstaan wanneer onze geest de verbinding met ons lichaam kwijt is. Hoe kun je die verbinding herstellen?
Een van de planten die je hierbij kan helpen is het varkensgras.
Varkens zijn omnivoren. Net als de mens eten ze veelzijdig en kun je ze alles voorschotelen, ze zijn niet kieskeurig. Wanneer een varken vroeger spijsverteringsklachten had, gaf men hem varkensgras. Blijkbaar hielp dat goed, want het kruid is vernoemd naar het dier.
Varkensgras is ook goed voor de mens. Het zit barstensvol mineralen, vooral silicium (kiezelzuur), maar ook met calcium, ijzer en vitamine C.
Varkensgras zet je sterker in je kracht. Bij regelmatig gebruik schenkt het kruid je een betere weerstand en letterlijk en figuurlijk een sterkere ruggengraat.
Een leuk weetje: Het beroemde Deense veenlijk, de Man van Tollund, die omstreeks 350 v.Chr. werd gedood en in 1950 bij Silkeborg gevonden is, had vlak voordat hij om het leven kwam, de zaden van varkensgras gegeten.
Alle bovengrondse delen zijn zowel rauw als gekookt te eten en je kunt er thee van maken.
Thee van het kruid maak je door een eetlepel fijngehakt varkensgras (mag zowel vers als gedroogd) in een pan met een liter koud water aan de kook te brengen en het ongeveer tien minuten te laten koken. Daarna kun je het warm drinken of laten afkoelen.
Bij klachten of om aan te sterken wordt aangeraden een tot driemaal daags een beker van dit water te drinken. Bouw de hoeveelheid langzaam op. Het mag langdurig worden ingenomen, desnoods maanden of jaren lang.
Het nut van voedsel is onder andere het leveren van bouw- en brandstoffen (energie). Onze voeding is hier niet meteen geschikt voor. In het spijsverteringsstelsel wordt het voedsel kleiner gemaakt en omgezet in stoffen die opgenomen kunnen worden door het bloed. Het bloed brengt de stoffen dan naar de plekken in ons lichaam waar ze nodig zijn.
Varkensgras zorgt ervoor dat alle onderdelen van het spijsverteringsstelsel soepeler bewegen. Zodoende wordt het voedsel sneller omgezet. Ook zuivert het kruid het spijsverteringsstelsel van stoffen die er niet in horen.
Daarnaast verbetert het kruid de werking van de alvleesklier en brengt de bloedsuikerspiegel in balans. Het kruid kan daarom gebruikt worden bij zowel hypoglycemie (te lage bloedsuikerspiegel), als bij suikerziekte (te hoge bloedsuikerspiegel, diabetes type 1 + 2). Verder is het ook te gebruik bij diarree, voedselvergiftiging en boulimia nervosa, een eetstoornis.
Bij regelmatig gebruik helpen de vele mineralen in het varkensgras om spieren, bindweefsel en botten te versterken. Het is vooral aan te raden na een botbreuk, om dit sneller te laten herstellen, bij zwakke botten en artrose.
Varkensgras helpt overtollig vocht af te voeren en helpt kleine stenen in de nieren en blaas te vergruizen en te verwijderen.
Bij blaasontsteking en overmatige witte vloed kan het zowel in- als uitwendig gebruikt worden. Bij uitwendig gebruik kun je met lauwe thee spoelen, bijvoorbeeld door middel van een spuitflesje
Varkensgras bevordert het ophoesten van slijm. Je kunt het gebruiken bij chronische luchtwegklachten. Bij ontstekingen in mond kun je spoelen met sterke varkensgrasthee. Uitwendig helpt varkensgras wonden sneller genezen. Je kunt een olie of crème van het kruid maken.
Ik heb een paar keer thee van varkensgras gemaakt, maar omdat ik hem niet in mijn tuin heb staan en graag een kuur van drie weken wilde innemen, vond ik het makkelijker om in plaats van de thee de tinctuur verder in te nemen.
Na een paar dagen kreeg ik plotseling last van mijn onderbuik en had ik het gevoel dat ik blaasontsteking kreeg. Ik wist dat dit gevoel waarschijnlijk werd “veroorzaakt” door het varkensgras omdat die gruis uit de blaas afvoert. Daarom heb ik erop vertrouwd dat het kruid mijn “probleem” kon oplossen. Ik heb daarom éénmaal een dubbele dosis varkensgras ingenomen, ben veel gaan drinken en daarna gaan liggen. Even later, na een toiletbezoek, was dat nare gevoel voorbij.
Dit hoeft natuurlijk niet bij iedereen te gebeuren. Toch wil ik meedelen dat soms door het gebruik van kruiden er iets met of in je lichaam gebeurt waar je niet op bedacht bent.
Ook moest ik tijdens het gebruik van de tinctuur elke nacht een paar keer mijn bed uit om te plassen.
Bouw de hoeveelheid langzaam op. Laat je persoonlijk adviseren of het kruid geschikt voor je is wanneer je medicijnen gebruikt, ernstig ziek of zwanger bent.
Neem voor kinderen kleinere hoeveelheden.
Let op! Soms veroorzaakt het een fotosensibele reactie. Het is ook niet geschikt voor mensen met een aanleg voor reuma, artritis, jicht en nierstenen.
Het is belangrijk op te merken dat de werkzaamheid en veiligheid van deze traditionele toepassingen niet uitgebreid zijn bestudeerd, en het wordt altijd aanbevolen om een gekwalificeerde zorgverlener te raadplegen voordat u kruidengeneesmiddelen gebruikt.
Lees daaromtrent ook de disclaimer op deze website.
Tekst: Andrea Bleeker – herboriste, Nederland
We bevelen de websites van Andrea Bleeker ten zeerste aan.
https://www.kruidenmassages.nl/Varkensgras.html
https://www.kruidenmassages.nl/kruidengeheimen.html
Moet je in Sinterklaas of de Kerstman geloven om jezelf een mooi cadeau te geven? Ik dacht van niet! Dus kocht ik onlangs het leuke boekje “Stoepplantjesalbum”. En als u (iets oudere) opgroeiende kinderen heeft dan is dit boekje de ideale opstap om de natuur …
