Wilde planten in de stad
Wie heeft er niet als kind met kleefkruid (Galium aparine) gespeeld? Je gooide het naar je vriendjes en het bleef dan in hun haar of op de klederen hangen. Kleefkruid behoort – net als lievevrouwebedstro – tot de familie van de Sterbladigen (Rubiaceae). Naamgeving Galium komt van …
Leren schoolkinderen nog met pen en inkt schrijven? Met zo’n ouderwets ballonpennetje en die koningsblauwe inkt? Ik had in ieder geval het geluk om dat in mijn kinderjaren wél te doen. Ja, dat was nog eens een ervaring! We schreven traag, want traag is vaak …
Ik ga een overbodige vraag stellen: “Wie kent het madeliefje niet?”
Natuurlijk kennen we dat lieflijke plantje allemaal. Het madeliefje (Bellis perennis) straalt in al zijn eenvoudige pracht. Iedereen kent dit charmante bloemetje, dus een uitgebreide beschrijving is overbodig. Deze schoonheid bloeit bijna het hele jaar door, behalve wanneer het vriest. Ze gedijt op vochtige, voedselrijke grond die vaak betreden, beweid of gemaaid wordt.
De botanische naam, ‘Bellis perennis’, is prachtig passend: ‘Bellis’ komt van het Latijnse ‘bellus’, wat ‘mooi’ betekent, en ‘perennis’ betekent ‘eeuwig’. Het madeliefje wordt dus treffend “zij die eeuwig mooi is” genoemd.
De naam ‘Bellis’ heeft ook een betoverende mythische oorsprong. Volgens de legende danste de boomnimf Belides op een dag met haar geliefde Ephigeus. Vertumnus, de god van de boomgaarden, kreeg een oogje op haar. Om aan zijn ongewenste avances te ontsnappen, veranderde Belides zichzelf in een madeliefje.
Ook de Nederlandse naam ‘madeliefje’ heeft een mooie oorsprong. Deze verwijst naar het oud-Nederlandse woord ‘made’, dat weide of grasland betekent (vergelijkbaar met het Engelse ‘meadow’).
Kortom, het madeliefje is niet alleen een symbool van eeuwige schoonheid, maar draagt ook een rijke geschiedenis en poëtische verhalen met zich mee.
https://www.youtube.com/watch?v=9zfYFf3WLso
Maar wist u dat het madeliefje ook geneeskrachtige eigenschappen heeft? Onze mede-redacteur, Andrea Bleeker, heeft samen met Trudy van Diepen een fascinerende online kruidenles samengesteld, waarin de vele verborgen krachten van het madeliefje worden onthuld.
We nodigen u van harte uit om deze boeiende video op YouTube te bekijken. Ontmoet Andrea, Trudy en ontdek de wonderlijke wereld van het madeliefje.
https://www.youtube.com/watch?v=9zfYFf3WLso
Bij inwendig gebruik helpen madeliefjes de weerstand verbeteren. Na een antibiotica- of penicillinekuur zorgen ze ervoor dat de darmflora herstelt. Er is in Nederland helaas weinig tot geen onderzoek naar de werking van madeliefjes gedaan. De kennis die hierover bekend is, stamt af van ervaringen van mensen. Zij hebben hun positieve ervaringen van generatie tot generatie doorverteld.
Zo worden madeliefjes gebruikt bij verkoudheidsklachten omdat het slijm sneller wordt afgevoerd en ontstekingen verminderen. Bij bronchitis, astma en keelontsteking kun je gebruik maken van de thee of tinctuur.
Volgens ervaringsdeskundigen zullen aften en ontstekingen in de mond verminderen wanneer je regelmatig langzaam op een vers blaadje kauwt of je mond spoelt met sterke madeliefjesthee.
Tenslotte heeft het kruid een werking op de bloedsomloop. Het wordt door natuurgeneeskundigen onder andere aangeraden als alternatieve bloedverdunner, bij hoge bloeddruk en bij spataderen. Het verdient de aanbeveling je bij deze klachten te laten begeleiden door een deskundige. (Bron: Andrea Bleeker)
Van het madeliefje zijn ook enkele rituele gebruiken overgeleverd.
Volgens een Keltische legende strooiden de geesten van kinderen die bij of kort na de geboorte stierven madeliefjes over de aarde om hun bedroefde ouders te troosten. Dit vertederende verhaal gaf het madeliefje een bijzondere betekenis. In sommige delen van Engeland werd het als een slecht voorteken beschouwd om op een madeliefje te trappen. Het uitgraven van een madeliefje was nog riskanter, omdat men geloofde dat dit zou betekenen dat je kinderen niet voorspoedig zouden opgroeien. Een ander bijgeloof was dat een kind dat nog de borst kreeg niet meer zou groeien als het een madeliefje aanraakte.
Het madeliefje werd ook vaak gebruikt als een ‘voorspellend kruid’, vooral in liefdesvoorspellingen. Wie heeft er niet ooit de blaadjes van een madeliefje afgetrokken, al zeggend: “Hij/zij houdt van mij, hij/zij houdt niet van mij...”? Een tip: de meeste madeliefjes hebben een oneven aantal lintbloemetjes, dus als je begint met de optie die je voorkeur heeft, is de kans groot dat je daarmee eindigt!
Een Engels orakelspelletje voorspelde op dezelfde manier wie je toekomstige echtgenoot zou zijn: “Rich man, poor man, farmer, thief, doctor, lawyer, Indian chief”. In sommige delen van Engeland legden meisjes madeliefjes onder hun hoofdkussen en hingen hun schoenen buiten het raam om van hun toekomstige minnaar te dromen.
In Duitsland en Nederland werd het madeliefje soms als een slecht voorteken gezien. Als het bloemetje in de lente rijkelijk bloeide, voorspelde dat een grote kindersterfte in de komende herfst. In Duitsland werd het madeliefje een tijdlang als zeer schadelijk beschouwd. In 1739 werd er zelfs een verordening uitgevaardigd om de plant uit te roeien. De Cleene en Lejeune (Compendium van Medicinale Planten in Europa) suggereren dat dit mogelijk te maken had met het gebruik van het madeliefje als abortivum.
Het madeliefje, met zijn betoverende verhalen en rijke geschiedenis, blijft een fascinerende plant die veel meer te bieden heeft dan alleen zijn mooie uiterlijk.
Deze informatie is bedoeld als aanvulling op, niet ter vervanging van het advies van uw arts of zorgverlener. Deze informatie past mogelijk niet bij uw specifieke gezondheidssituatie. Deze site vervangt geen deskundig advies voor medische behandeling. Raadpleeg altijd een deskundig zorgverstrekker of arts. Lees daaromtrent onze disclaimer elders op deze website.
https://www.kruidenmassages.nl/madeliefje.html
https://wildeplanteninbrugge.blogspot.com/search/label/Madeliefje
https://www.youtube.com/watch?v=9zfYFf3WLso
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10707873
Zondag 26 mei 2024Stap om de veertien dagen mee in een levendige, stedelijke wildernis tijdens een opwindende en verbluffende stadssafari! Ga op ontdekkingsreis langs smalle steegjes en betoverende stadskanalen, en laat je betoveren door de verborgen pracht van de stadsplanten. Laat je verbazen door de …
Onlangs vond ik aan de boorden van het Minnewater te Brugge de bijenorchis. De bijenorchis is een wilde orchidee. De Nederlandse naam wordt ontleend aan het feit dat onderlip op een bij lijkt. Die onderlip is opgebold, meestal bruin met een gele tekening en harig …
In de betoverende maand mei is deze plant een onmisbaar onderdeel van ons landschap, meestal op het platteland maar ook in de stad. Overvloedig aanwezig, siert het de wegbermen langs het schilderachtige kanaal Brugge-Oostende, de oevers van oude vestingwallen en wegbermen. Op een trottoir in het drukke stadscentrum moet je het niet gaan zoeken.
Fluitenkruid (Anthriscus sylvestris) behoort tot de schermbloemenfamilie. Het is de eerste soort van deze familie die je in bermen en langs autowegen kunt zien bloeien. Fluitenkruid is het naaste, wilde familielid van de gekweekte kervel. Ze hebben het frisse, kruidige aroma met elkaar gemeen.
Fluitenkruid dankt zijn Nederlandse naam aan het feit dat van de stengel fluitjes kunnen gesneden worden. Hoe je dat doet kom je te weten als je verder leest.
Anthriscus komt uit het Grieks. Bij de Oude Grieken was Anthriskon de naam voor een ons onbekende schermbloem. De naam is op dit geslacht overgegaan en zou samenhangen met antherix (halm). Sylvestris betekent ‘in het bos groeiend’, hetgeen toch niet helemaal de lading dekt.
Rembert Dodoens heeft het in zijn Cruijdeboeck (1554) over ‘wilde Eppe’ De plant wordt als dusdanig beschreven in deel 5 capitel 44 (blz. 650).
Volgens de website Leesmaar.nl/cruijdeboeck heeft hij het daarmee over het fluitenkruid. *
“Dese Eppe wordt gheheeten in Griecx Selinon agrion. In Latijn Apium sylvestre/ dat es in Hoochduytsch Wilder eppich oder Epffich. In Neerduytsch Wilde eppe. In Franchois Ache saulvage… In sommighe Apoteken heet dese Eppe hier te lande Meum…”
In het Cruydt-Boeck van 1644 (Deel 5, boek 24, capitel 7, bladzijde 1092-1094) wordt de Wilde eppe beschreven. Zie: http://biolib.de/dodoens/high/01092.html en http://biolib.de/dodoens/high/01093.html
* Marcel De Cleene schrijft dat Dodoens het in zijn Cruydeboeck niet over fluitenkruid had, maar wel over de nauw verwante gewone kervel. (De Historia Naturalis pg. 145)
Fluitenkruid groeit meestal tot ongeveer 100 cm hoog en heeft een dikke penwortel. De basis van de stengel is knolvormig verdikt. De stengels zijn recht omhoog, hol en gegroefd, en vrijwel kaal aan de bovenkant. De bladeren zijn dofgroen en bestaan uit twee tot drie niveaus van fijnverdeelde bladsegmenten, die langwerpig en puntig zijn. De onderkant van het blad is zacht behaard.
Tussen april en juni bloeit fluitenkruid, met bloemen gegroepeerd in schermpjes die samen een groot samengesteld scherm vormen, typisch voor de schermbloemenfamilie. De buitenste bloemen van het scherm zijn groter dan de binnenste, waardoor een stralend effect ontstaat met één groot, twee middelgrote en twee kleinere bloemblaadjes die naar binnen zijn gekeerd.
De vruchten van fluitenkruid zijn bijna zwart of bruin van kleur, sigaarvormig en 0,6-1 cm lang, glad met een korte, geribbelde snavel. Ze zijn borstelig behaard aan de voet. De zaden zijn kortlevend, minder dan een jaar.
Zo beschrijft Rembert Dodoens het fluitenkruid in 1554:
“Dit cruyt dat wy volghende den ouden Theophrastum, Wilde eppe, ghenaemt hebben heeft groote seer ghesneden bladeren/ den bladeren van den Wilden Pastinaken seer aensienlijck maer veel meerder. Sijn stelen sijn ront/ hol/ vier oft vijf voeten lanck/ beneden ontrent der eerden bruyn root/ op dopperste van den welcken wassen ronde croonkens/ voortbringhende witte bloemkens/ naer den welcken volght plat rouw saet den sade van Dille niet seer onghelijck/ maer meerdere. Die wortel es in twee oft drye langhe wortelkens verdeylt die selden nederwaerts/ maer meest dweers/ herwaert ende derwaets uutghespreyt wassen/ ende heet ende brandich van smaecke sijn. Dit heel cruyt met sijnen steel ende bladeren es vol wits saps ghelijck die Tithymallen/ dat daer uut vloeyet alst ghequetst wordt.”
Men beweert wel dat je fluitjes kan snijden uit die holle stengels! Ik heb het zelf ook wel eens geprobeerd, maar ik moet eerlijk toegeven dat mijn fluitenkruidconcert – wat een woord voor de scrabbelaars onder ons – niet voor gevoelige oren bestemd was. Als jij er wel in slaagt om echte muziek te maken met fluitenkruid, laat het me alsjeblieft weten! Ik kan niet wachten om te horen hoe deze plant de geniale muzikant in jou laat schitteren.
Het maken van een fluitje van fluitenkruid is eigenlijk best eenvoudig! Hier is een eenvoudige stapsgewijze handleiding:
Zoek een stevige stengel van fluitenkruid die hol is. Deze holle stengels zijn meestal te vinden in de zomer wanneer de plant volgroeid is.
Snijd voorzichtig een stuk van de stengel af met een scherp mes. Zorg ervoor dat je een stuk van ongeveer 15-20 centimeter lang hebt.
Aan één kant van de stengel, ongeveer 1-2 centimeter vanaf het uiteinde, maak je een schuine snede. Dit wordt de opening van je fluitje.
Aan de andere kant van de stengel, maak je kleine inkervingen met je mes. Dit zal helpen bij het vormen van de gaten waar de lucht doorheen zal stromen wanneer je het fluitje bespeelt.
Blaas nu voorzichtig door de opening aan de ene kant van de stengel terwijl je de gaten aan de andere kant bedekt. Experimenteer met de positie en grootte van de gaten om verschillende tonen te produceren.
Voilà! Je hebt je eigen fluitje gemaakt van fluitenkruid! Veel plezier met fluiten (voor zover het je lukt)! 😉
Ja, fluitenkruid is eetbaar. Maar… het wordt niet aanbevolen om dat te doen omdat verwarring kan ontstaan met giftige planten die op fluitenkruid lijken. Uiteraard wil je geen eetbare plant verwisselen met een giftige plant.
Daarom raden wij aan om alleen planten te consumeren waarvan je 100% zeker bent. Op eigen houtje, en zonder kennis van zaken experimenteren met wilde planten raden we sowieso ten stelligste af.
De jonge bladeren van fluitenkruid kunnen worden toegevoegd aan salades voor een lichte, pittige smaak. Ze kunnen ook worden gebruikt als garnering bij verschillende gerechten.
Het is een goede smaakmaker voor aardappelen, sperziebonen, en andere groenten. Gebakken in een omelet komt het fluitenkruid goed tot zijn recht. De bladeren zijn lekker door een stamppot.
De bloemen kunnen door een beslag worden gehaald en nadien gefrituurd. En natuurlijk kun je er ook lekkere thee van zetten.
Ook de bloemschermen zijn eetbaar. Nogmaals: verwar fluitenkruid niet met andere schermbloemigen zoals hondspeterselie en dollekervel. Je hoort het al aan hun naam, die voorspellen niet veel goeds… (Zie verder)
Let op! Tijdens de maanden april en mei siert fluitenkruid vaak de slootkanten en wegbermen met zijn elegante verschijning, gekenmerkt door witte bloemschermen. Echter, wees gewaarschuwd dat op dit punt de plant niet langer geschikt is voor consumptie.
De gedroogde wortels van fluitenkruid zijn in de traditionele geneeskunde gebruikt als koortsverlagend, pijnstillend en hoestmiddel.
Reeds in het jaar 900 na Christus wordt in een oud Engels medisch boek melding al gemaakt van genezing van kanker met zalfjes van fluitenkruid. Recent onderzoek heeft aangetoond dat er inderdaad kankercel dodende eigenschappen in deze plant aanwezig zijn maar deze worden pas geactiveerd bij toevoeging van andere stoffen, iets waar de medische wetenschap nog wel even mee bezig zal zijn.
En Dodonaeus schrijft:
“Dese wilde Eppe ende sonderlinghe die wortelen daer af/ sijn werm ende drooge tot in den derden graedt. Die wortelen van dese Wilde eppe in den mont ghehouwen ende geknout versueten die pijne ende weedom van den tanden/ ende trecken veel vochticheden uut den hoofde’. Ik heb het nog niet uitgeprobeerd.”
Anthriscus sylvestris is een plant die rijk is aan actieve verbindingen die mogelijk nuttig zijn bij de behandeling van kanker en ontstekingsziekten. De belangrijkste actieve stof, deoxypodophyllotoxine, heeft antitumor, antivirale, ontstekingsremmende en anti-allergische eigenschappen. Het onderzoek is nog volop aan de gang. Er worden actieve verbindingen uit deze plant geïsoleerd die aanwijzingen bieden voor de ontwikkeling van potentiële nieuwe geneesmiddelen tegen kanker en voor een beter begrip van de farmacologische effecten van de plant.
Let op! Als je van plan bent om deze plant te plukken, wees dan extra voorzichtig. Het is van cruciaal belang om er zeker van te zijn dat je te maken hebt met fluitenkruid. Binnen deze familie bestaan er namelijk verschillende planten die uiterst giftig zijn en absoluut niet geconsumeerd mogen worden. Eén ervan is de gevlekte scheerling. Gelukkig komt deze laatste minder vaak voor dan het fluitenkruid en hij bloeit bovendien later.
Je kunt je neus ook gebruiken als waarschuwing: fluitenkruid heeft een kruidig aroma en gevlekte scheerling ruikt naar hele oude sokken met muizenkeutels…
Gevlekte scheerling is één van de dodelijkste inheemse planten, een kleine hoeveelheid van de plant eten kan al fataal zijn. De dood treedt op door verlamming van de ademhalingsorganen. In het oude Griekenland werd gevlekte scheerling gebruikt om doodstraffen te voltrekken d.m.v. de zogenaamde gifbeker.
De plant werd gebruikt als verf- en papierplant. Met de bloemen kreeg wol een groene of gele kleur. Met de vezelige bladeren kon men papier maken.
Fluitenkruid is een geliefd voedsel voor konijen, varkens en andere dieren. De Engelse naam ‘cow-weed’ wijst erop dat de jonge bladeren aangenaam voedsel zouden zijn voor runderen en ander vee.
De auteurs van Stadsplanten.be zijn niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. De auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord.
Bronnen en meer informatie
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fluitenkruid
https://www.floravannederland.nl/planten/fluitenkruid
https://www.ecopedia.be/planten/fluitenkruid
https://waarnemingen.be/species/6439
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=31525
https://wilde-planten.nl/fluitenkruid.htm
https://www.naturetoday.com/intl/nl/observations/natuurkalender/species/plants/cow-parsley
http://bemidbar.webnode.nl/studies/wat-kunnen-we-eten-/deel-15-fluitekruid/
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0753332218305419
Als je de wetenschappelijke Latijnse naam – Geum urbanum – bekijkt, snap je meteen waarom deze plant vaak in de buurt van steden en dorpen te vinden is. Het woord “urbanum” betekent namelijk “stad”. Het is dan ook geen verrassing dat je dit kruid op …
In een andere bijdrage hadden we het over de kleine ratelaar, een vrij zeldzame plant. Vandaag hebben we het over zijn broer, de grote ratelaar, die we vonden in het Begijnhof te Brugge. De grote ratelaar behoort ook tot de Bremraapfamilie (Orobanchaceae) en is in …
In deel 3 over de gewone smeerwortel geeft onze mederedacteur Andrea Bleeker praktische tips over het medicinaal gebruik van smeerwortel. We danken Andrea voor de toestemming om haar artikel te gebruiken als basis voor de hiernavolgende tekst.
Smeerwortel is een fantastisch middel voor veldverband. Als je tijdens een wandeling een schaafwondje oploopt of gebeten wordt door een vervelend insect, hoef je alleen maar om je heen te kijken. Als je smeerwortel ziet staan, pluk dan een blad, scheur het in stukjes en maak er een brij van met wat water. Zo heb je snel een veldverband! Breng het aan op de pijnlijke plek en je zult snel verbetering merken.
Het gebruik van smeerwortel in zalven is goed gedocumenteerd. Onderzoek heeft aangetoond dat smeerwortel pijn verlicht, ontstekingen remt en zwelling vermindert. Er zijn diverse studies uitgevoerd naar het gebruik van smeerwortel bij enkelverstuikingen en de resultaten waren positief.
Deze plant is buitengewoon waardevol omdat het de genezing van de huid en wonden versnelt. Je kunt een kompres maken van de wortels of bladeren en dit direct op de huid aanbrengen, of je kunt het verwerken tot een zalf. Het kompres remt de groei van bacteriën, helpt infecties te voorkomen en minimaliseert littekens. De plant bevat een slijmachtige substantie en de stof allantoïne, die de groei en reparatie van cellen stimuleert.
Smeerwortel staat al zeer lang bekend voor zijn helende werking bij kneuzingen, verstuikingen en breuken. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de stof “allantoïne” het weefsel rond de wonde aanzet tot nieuwe groei. De bladeren werken dus samentrekkend en helen wonden. In oude boeken vind je wel eens de naam heelwortel in plaats van smeerwortel.
Eén van de beste toepassingen van smeerwortel is het genezen van kleine verwondingen aan de huid. Huiduitslag, eczeem, brandwonden en huidwonden genezen snel wanneer het kruid wordt gebruikt. Ik geef er de voorkeur aan de wortel hiervoor te gebruiken, maar bladeren kunnen ook worden gebruikt. Breng drie keer per dag smeerwortelzalf aan of gebruik gekneusde bladeren of geplette wortel om een kompres voor de beschadigde huid te maken. Ik gebruik ook smeerwortelthee of een afkooksel van de wortel als een wasmiddel, vooral bij huiduitslag, acne, eczeem en psoriasis. Gebruik het niet voor diepe wonden of punctiewonden, omdat het deze te snel geneest en daarmee infectie kan blokkeren.
Bij een verstuiking of andere pijn maak ik direct een papje van smeerwortel. Dit papje bevestig ik met een gaasje en verband op mijn lichaam en laat ik een tijdje zitten. Elke keer ben ik weer verbaasd dat de pijn zo snel wegtrekt!
In verschillende boeken staat dat je smeerwortel inwendig mag gebruiken. Doe dat liever niet. Sommige wetenschappers beweren dat de plant kanker zou kunnen veroorzaken als je ze inwendig gebruikt. Sedert enkele jaren wordt in heel wat de landen de verkoop van smeerwortelpreparaten voor inwendig gebruik verboden of aan strenge beperkingen onderworpen. Reden hiervoor is het feit dat wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het gebruik van grote hoeveelheden smeerwortel risico’s op leverbeschadiging met zich mee kan brengen. Uitwendig gebruik kan geen kwaad!
Smeerwortelzalf is een natuurlijk middel dat de aanmaak van nieuwe cellen en weefsel, bindweefsel, slijmvliezen en kraakbeen bevordert. Het heelt blauwe plekken, kneuzingen en oedemen. Het kan gebruikt worden bij zwellingen, spierpijn en reumatische klachten. De zalf is in de handel te koop, maar je kunt die ook zelf maken.
Smeerwortelzalf is natuurlijk heel bekend (o.a. van Dr. Vogel) en wordt van smeerwortel gemaakt. De wortel is niet alleen het traditionele middel bij breuken en blauwe plekken in de homeopathie, het schijnt ook te helpen bij pijnlijke borsten als er na de zwangerschap veel melk geproduceerd wordt, en het stelpt daarnaast ook het bloeden van aambeien en helpt bij steenpuisten, en chronische aandoeningen van gewrichten en botten.
De Smeerwortel kan pijn verminderen, afvalstoffen afvoeren, de heling stimuleren en de doorbloeding verbeteren. Het kruid is van oudsher altijd gebruikt bij diverse klachten. Ook bij een hernia, reumatische aandoeningen en spierpijnen werd dankbaar gebruik gemaakt van deze plant.
Onze voorouders probeerden iets met smeerwortel tegen jicht te doen. Ze raspten de wortel, legden de brij in een omslag en bonden dat op de pijnlijke plek. Ze smeerden eerst een beschermende laag zalf op de zere plek, uierzalf of goudsbloemzalf bijvoorbeeld. Zeker als ze de geraspte wortel of gekneusde bladeren dadelijk op de wonde legden. De huid kon anders verbranden.
Maak eerst een kruidenthee:
– Van de wortels: Verwarm één eetlepel met verse of gedroogde stukjes wortel met ongeveer 250 ml koud water in een steelpannetje. Breng het langzaam aan de kook en laat het ongeveer 10 tot 15 minuten zacht doorkoken (met deksel!) op het kleinste pit van je gasfornuis. Draai het gas daarna uit.
– Van het blad: Scheur een paar verse bladeren in stukken, of gebruik een eetlepel gedroogd, verkruimeld blad. Doe deze samen met 250 ml koud water in een steelpannetje. Breng het langzaam aan de kook. Wanneer het kookt kun je het gas uitdraaien en 15 minuten laten trekken. (Dus niet doorkoken zoals bij de wortel.)
Zeef de kruiden eruit en maak een washandje nat met het vocht.
Pak het washandje zodra je het kunt vastpakken en wrijf met het washandje de pijnlijke plek ongeveer één minuut lang in. Leg het washandje daarna op de pijnlijke plek.
Dek het af met een handdoek, een kruik of een deken. Laat het minstens 15 minuten liggen en haal het kompres eraf wanneer het niet meer prettig voelt of maak hem nog een keer warm met de smeerwortelthee.
Hierna kun je de huid inmasseren met de olie.
Wanneer je kruidenthee over hebt, dan kun je het in de koelkast bewaren en de volgende dag weer opwarmen.
Gebruik smeerwortelzalf om rugpijn te behandelen. Aangebracht drie keer per dag, verlicht het de pijn in botten en gewrichten.
Op dezelfde manier is uitwendig gebruik van smeerwortelzalf gunstig voor knie- en gewrichtspijn als gevolg van artrose. Het is belangrijk de substantie een paar uur te laten zitten. Dan weer te verversen en dit een paar keer herhalen.
Smeerwortel wordt gebruikt om inwendige zweren en de bloeding die ze veroorzaken te behandelen. De smeerwortel stopt de bloeding en helpt het gewonde weefsel te genezen. Je kunt de thee drinken of de afkooksel gebruiken.
Bij rugpijn kun je de bladeren van de smeerwortel in een emmer doen en er dan kokend water overheen gooien. Na 20 minuten vis je de bladeren eruit en doet het water dan in het badwater om je rug te verwennen.
Je kunt olie of crème kopen, maar zelf maken is niet moeilijk:
De wortel van de plant bevat een grotere concentratie geneeskrachtige eigenschappen dan het blad en kan in voor- en najaar worden geoogst. In de zomer maak je gebruik van het blad. Op de website van Andrea vind je een recept om smeerwortelolie zelf te bereiden. Klik hier!
3x daags smeerwortelolie of -crème op de pijnlijke plek inmasseren. Om te voorkomen dat de kleding verkleurt, is het raadzaam de olie af te dekken met bijvoorbeeld een verband of een handdoek, of laat het eerst intrekken voordat je je (mooie) kleding aantrekt.
https://www.youtube.com/watch?v=InxZBOjymIE
Wees zeer voorzichtig bij inwendig gebruik! Sedert enkele jaren wordt in heel wat de landen de verkoop van smeerwortelpreparaten voor inwendig gebruik verboden of aan strenge beperkingen onderworpen. Reden hiervoor is het feit dat wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het gebruik van grote hoeveelheden smeerwortel risico’s op leverbeschadiging met zich mee kan brengen.
Schadelijke toxines in smeerwortel worden verondersteld lever- en longschade of kanker te veroorzaken wanneer ze in sterk geconcentreerde doses worden gebruikt. Om deze reden raden veel genezers het inwendige gebruik van smeerwortel niet aan. Gebruik inwendig met voorzichtigheid of onder medisch toezicht.
Smeerwortel mag niet worden gebruikt door zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven.
De auteurs van Stadsplanten.be zijn niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. De auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord.
Lees in dat verband ook de uitgebreide disclaimer elders op deze website. Klik hier!
Andrea Bleeker, zie: http://www.kruidenmassages.nl/smeerwortel.html)
http://www.astrologie.ws/kruiden/smeerwortel.htm
http://www.tuinadvies.nl/artikels/smeerwortel_symphytum_.htm
http://annetanne.be/kruidenklets/uit-de-kruidenmand/kruiden-o-z/symphytum-officinale-smeerwortel/
https://www.west-vlaanderen.be/smeerwortel-symphytum-officinale
https://www.leeswerk.nl/artsenijgewassen/2/met_tekst/156.htm
Dwaal even met me mee door de stenen jungle van de stad, waar het leven zich op verrassende plekken verstopt. Ik ben Marc Willems, een gepassioneerde gepensioneerde leraar, gedreven door een brede waaier aan interesses! Mijn hart klopt sneller bij het zien van de urbane flora. Ik neem …
In deel 2 gaan we dieper in op de geschiedenis van het medicinaal gebruik door de eeuwen heen.We hebben ons daarbij vooral gebaseerd op het boek “De Historia Naturalis” van Marcel De Cleene en enkele wetenschappelijke websites. (Zie bronnen) De geschiedenis van het medicinaal gebruik …
In elke stad, verscholen tussen de levendige straten, liggen stille getuigen van vergeten verhalen. Huizen waar de adem van leven ooit weerklonk, maar er nu verlaten en verweesd bij staan. Hun deuren gesloten, sleutels zoekgeraakt in de mist van tijd, als stille getuigen van vergane glorie. De natuur herneemt zijn rechten. Voor de drempel vinden 13 wilde stadsplanten een podium. Op minder dan een meter barst een natuurlijke strijd om ruimte los. “Dit is ons domein nu”, lijkt elk blad te fluisteren.
We zullen de komende weken nagaan hoe het evolueert.
Bergnachtorchis Onlangs vond ik in een grasveld in hartje Brugge een prachtige, zeldzame wilde orchidee. We konden niet onmiddellijk uitmaken of het dan wel om de bergnachtorchis dan wel om de welriekende nachtorchis ging, want beide soorten lijken zeer goed op elkaar. Een beetje opzoekingswerk …
Over gewone smeerwortel (Symphytum officinale) valt zoveel te zeggen dat we er drie delen zullen aan wijden. In deel 1 komen de naamgeving, de kenmerken, en enkele wetenswaardigheden aan bod.In deel 2 gaan we uitvoeriger in op de geschiedenis van de medicinale toepassingen.In deel 3 …
Tussen de tegels van terrassen en stoepen zie je vaak gehoornde klaverzuring (Oxalis corniculata). Gehoornde klaverzuring komt steeds meer voor in stedelijke gebieden.
De soort was zo’n dertig jaar geleden nog nauwelijks op straat te bekennen, maar is nu gewoon een stoere straatjongen geworden! Je vindt ‘m overal: in tuinen, op pleintjes, langs de stoep, zelfs tussen de tegels. Probeer hem maar eens weg te krijgen, het is alsof je een bokswedstrijd aangaat met een taaie straatvechter – niet makkelijk! Ze leven soms maar kort, maar vaak overleven ze de winter ondergronds om in de zomer weer triomfantelijk boven te komen.
Gehoornde klaverzuring hoort oorspronkelijk hier niet thuis. Maar het is een bij kwekers en tuincentra niet uit te roeien onkruid. Dus vaak krijg je met plantjes die je net gekocht hebt er gratis gehoornde klaverzuring bij. En als je het plantje hebt, raak je het, net als bijvoorbeeld zevenblad eigenlijk, nooit meer kwijt. Maar waarom zou je ook. Want het heeft ook voordelen.
De geslachtsnaam ‘Oxalis’ gaat terug op een Griekse stam dat zuur betekent. De plant bevat inderdaad oxaalzuur.
‘Corniculata’ betekent ‘gehoornd’ of ‘van een hoorntje voorzien’. De bladranden zijn inderdaad bezet met kleine hoorntjes. Tip: gebruik een loep om die te bekijken!
De Nederlandse naam heeft betrekking op de blaadjes, die sterk aan die van klaver doen denken, maar het is geen familie.
Gehoornde klaverzuring heeft gele bloempjes en bruinrode bladeren. De bloemen zijn alleen bij helder zonlicht geopend. Onder de grond bevinden zich kleine knolletjes. De plant vermenigvuldigt zich snel en heeft een woekerend karakter.
De gele bloemetjes steken erg decoratief af tegen de vaak paarse bladeren.
Vooral op plekken waar niet zoveel betreding is groeit het kruipende plantje goed. De hartvormige blaadjes zijn matgroen tot roodbruin van kleur en zitten met zijn drieën aan het topje van een fragiel stengeltje, dat onmiddellijk afbreekt als je het plantje probeert uit te trekken. Als het zonnig is openen zich de gele bloempjes, die bij bewolkt weer dicht blijven.
De bladeren van klaverzuring lijken overigens op die van klaver, maar deze planten zijn geen verwanten van elkaar. Klavers behoren namelijk tot de vlinderbloemigen en niet tot de klaverzuringfamilie.
De plant bevat een oxaalzuur, zoals in rabarber. Corniculata betekent van een hoorntje voorzien. De bladranden zijn inderdaad bezet met kleine hoorntjes. Gebruik een loupe om dit te bekijken.
De blaadjes van klaverzuring zitten met gewrichtjes aan het uiteinde van de stengel bevestigd. Deze constructie maakt het mogelijk dat de bladeren bewegelijk zijn en kunnen reageren op lichtintensiteit. Het open en dichtgaan van de bladeren doet denken aan het openen en sluiten van een paraplu. In het donker gaan de bladeren in de slaapstand, in het licht gaan ze weer open om zonlicht op te vangen.
Gehoornde klaverzuring lijkt veel op Stijve klaverzuring (Oxalis stricta), maar de wortelende uitlopers ontbreken daar geheel. Ook heeft Stijve klaverzuring geen (ook geen vergroeide) steunblaadjes en zitten er geen knikken in de vruchtstelen.
Een ware dubbelganger is Kleine klaverzuring (Oxalis exilis). Deze plant heeft steeds maar 1 bloem, nooit een oranje bandje in de bloem en, naast 5 slecht ontwikkelde, 5 goed ontwikkelde meeldraden. Ze is verder in alle onderdelen kleiner.
De zaden groeien in een doosvrucht, die op een steel omhoog staat en waarvan er gaandeweg de bloei talloze worden gevormd. Als de zaadjes eenmaal rijp zijn worden ze bij de minste beroering (wind, vingers) verschillende kanten opgeschoten, hetgeen een woekerende werking geeft. Het plantje kan flink woekeren en is ijzersterk. Met een onkruidverdelgingsmiddel (trouwens erg slecht voor het milieu) is het niet weg te krijgen. Na een tijdje komt hij toch weer tevoorschijn.
Het plantje is afkomstig uit Noord-Amerika – al lees ik ook hier en daar dat het uit Zuid-Europa afkomstig is – en heeft zich in onze streken ingeburgerd.
Het plantje gold in Vlaanderen lang als zeldzaam akkeronkruid, maar sinds het laatste kwart van de twintigste eeuw is er een gestage uitbreiding in stedelijk gebied vooral in het westen en midden van Vlaanderen.
Gehoornde klaverzuring is eetbaar. Het heeft een lichtzure en ook zoutige smaak, die ik niet onaangenaam vind. De plant bevat een oxaalzuur, zoals in rabarber, maar je zult er niet snel té veel van binnenkrijgen. In India is deze gehoornde klaverzuring een gewilde seizoengroente. En de blaadjes smaken licht citroenachtig en erg lekker in een salade. Trouwens ze maken de salade ook gelijk vrolijker, zeker als je er ook wat bloemetje door mengt.
De hele plant is rijk aan vitamine C. Enkel in grotere hoeveelheden kan de zure plant schade doen aan de kalkopname door het lichaam.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Gehoornde_klaverzuring
https://www.floravannederland.nl/planten/gehoornde_klaverzuring
https://wildeplanteninbrugge.blogspot.com/2016/05/gehoornde-klaverzuring.html
https://wilde-planten.nl/gehoorndeklaverzuring.htm
https://www.herbarium.be/plant/gehoornde-klaverzuring-oxalis-corniculata
https://waarnemingen.be/species/7133
