4 november 2023

Grote leeuwenbek

Als je door een stad loopt waar veel oude muren staan dan kan het je zomaar gebeuren dat je plots iets ziet waarvan je zegt: “Hé, dat is leuk! Die plant komt me bekend voor, die heb ik vroeger nog in de bloementuin gezien!” Het overkwam me onlangs in Brugge. Ik stap door de Grauwwerkersstraat en plots zie ik boven op een oude muur de grote leeuwenbek.

Het is al begin november, dus de plant is al grotendeels uitgebloeid, maar er zijn toch nog enkele bloemen te zien. Geen twijfel mogelijk: de grote leeuwenbek (Antirrhinum majus).
Het is een overblijvende plant, dus komend jaar ga ik beslist nog eens kijken als hij helemaal in bloei staat. De grote leeuwenbek wordt al sinds 1583 aangeplant, oorspronkelijk voornamelijk in kloostertuinen. Er zijn talrijke cultivars van bekend, in de meest uiteenlopende kleuren.

Ingeburgerd

Het is een kruidachtige plant uit de weegbreefamilie (Plantaginaceae) die oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied komt en die al sinds de 16e eeuw gecultiveerd wordt, maar die in Vlaanderen af en toe verwilderd op oude muren voorkomt.

Van nature komt grote leeuwenbek vooral voor op open, zonnige, droge stenige plaatsen, vooral op kalkrijke bodems. Een tuinvlieder dus, die het hier op deze zonnige, oude muur perfect naar zijn zin heeft.

Grote leeuwenbek is in Vlaanderen vrij algemeen ingeburgerd op oude muren of andere stenige plaatsen. Die standplaatsen zijn zonder uitzondering droog en zeer zonnig. Daarnaast wordt grote leeuwenbek nog steeds als sierplant gekweekt en verwildert de soort soms in de nabijheid van woningen of op stortplaatsen. In dat geval zijn de standplaatsen evenwel onbestendig. Bovendien wordt de soort op veel groeiplaatsen bedreigd door het vegetatievrij maken van oude muren. Zo is hij ondertussen verdwenen op een rijke groeiplaats langs de Leie te Kortrijk. De exacte status van grote leeuwenbek in Vlaanderen vergt bijkomend onderzoek, maar het leidt geen twijfel dat de soort op geschikte locaties probleemloos kan verwilderen.

Snapdragon

In het Engels luistert hij naar de naam ‘snapdragon’, wat ook de naam is van een reeks krachtige processors van Qualcomm die in vele mobiele apparaten gebruikt wordt.

Terug naar de plant: de grote leeuwenbek is een meerjarige plant die tot 1 m of meer groeit, maar meestal zo’n 50 à 60 cm groot is. Hij heeft lancetvormige bladeren die meestal 2 tot 6 cm lang zijn, gerangschikt in spiralen langs de stengels. De bloemen zijn elk 3 tot 4,5 cm lang met twee lippen die als een muil(tje) opengaan wanneer de zijkanten van de bloem worden samengedrukt – vandaar de Nederlandse naam. De geslachtsnaam Antirrhinum betekent overigens ‘snuitachtig’, terwijl majus uiteraard ‘groter’ betekent.

Leeuwenbekken worden bestoven door hommels, die tussen de lippen kruipen zodat de ‘muil van de leeuw’ over hen heen sluit; ze worden op die manier bedekt met stuifmeel dat ze vervoeren naar andere bloemen die ze bezoeken.

https://www.ecopedia.be/planten/grote-leeuwenbek

Medicinaal gebruik

Volgens ‘Plants for a Future’ zijn de bladeren en bloemen antiflogistisch (ontstekingsremmend) . Ze zijn gebruikt in kompressen op zweren. Het is effectief bij de behandeling van allerlei ontstekingen en wordt ook gebruikt bij aambeien. Leeuwenbekken worden tijdens de bloei in de zomer geoogst en worden gedroogd voor later gebruik.