26 oktober 2023

Medicinaal gebruik van brandnetel

Stout onkruid

Het eerste wat ik te horen kreeg toen ik als peuter een brandnetel aftrok om te proeven of hij lekker smaakte was: “Pas op! Pas op!”. Moeder suste nadien haar schreiende eerstgeborene met zoentjes op de geprikte huid. “Stoute brandnetel!”, fluisterde ze in mijn oor. Het was gebeurd! Ongetwijfeld had ze het goed bedoeld, maar vanaf die dag was de brandnetel ‘gebrandmerkt’ als een ‘stout’ onkruid. En ik heb zo’n vermoeden dat het bij u net zo gegaan is.

Het heeft jaren geduurd voor ik – ouder en wijzer geworden – ontdekte dat de brandnetel talloze nuttige eigenschappen heeft, niet in het minst op medicinaal vlak.

In de oudheid

Van zowel de grote brandnetel (Urtica dioica) en de nauw verwante kleine brandnetel (Urtica urens) is de geneeskrachtige werking al duizenden jaren bekend.

In het oude Egypte – een beschaving die rond 3300 voor onze tijdrekening langs de Nijl is ontstaan – zijn bewijzen gevonden dat brandnetels werden gebruikt ter verlichting van artritis en lumbago.

In Denemarken werden dan weer lijkwades aangetroffen die gemaakt bleken van brandnetels en die dateren uit de bronstijd, 3000 jaar voor Christus.

Hippocrates (460-377 v. Chr.) schreef al over de vochtuitdrijvende eigenschappen van de brandnetel.

Theophrastus (ca. 372- ca. 305 v.Chr.) gaf de raad om de bladeren van de brandnetel te eten bij bepaalde kwalen. Dioscorides (40-90 n.Chr), auteur van de ‘Materia Medica’,beval de netel aan tegen alle ongemakken, zoals kankerachtige verzweringen, verrekkingen, hondenbeten etc.

Plinius de Oudere (24 – 79 n.Chr), schrijft hetzelfde over de plant en noemt olijfolie als middel tegen de jeuk veroorzaakt door de brandharen. Plinius de Oudere schreef ook dat de plant voor velen een heilige plant was, die gegeten wordt om een heel jaar gezond te blijven.

Net als de Griekse arts Galenius (129-199 n.Chr). Ook hij gebruikte brandnetels als diureticum. Verder raadde hij brandnetels aan als laxerend middel en bij de behandeling van milt-gerelateerde ziekten, longontstekingen, astma en zweertjes in de mond. Galenus schreef gedurende zijn leven om en nabij de 500 boeken. Tijdens de renaissance werden zijn werken vertaald in het Latijn, onder meer door Andreas Vesalius.

In de middeleeuwen

In de middeleeuwen gebruikte men brandnetels ook als diureticum, om het lichaam van overtollig water te ontdoen en om gewrichtspijn te behandelen. De middeleeuwse heelmeester raadde reumapatiënten aan de pijnlijke plekken met een bosje vers geplukte brandnetels te beslaan. Niet ten onrechte! De doorbloeding in de huid en de daaronder liggende organen werd er door bevorderd.

De Britse plantkundige, fysicus, apotheker en astronoom Nicholas Culpeper (1616-1654) adviseerde om brandnetel en honing te gebruiken voor het maken van een gorgeldrank om keel- en mondinfecties tegen te gaan. Hij beweerde dat brandnetels een antiseptische werking hebben bij wonden en huidinfecties. Nicholas Culpeper schreef de plant verder voor tegen jicht en gewrichtspijn.

Ook de Duitse Benedictijnse abdis Hildegard von Bingen (1098-1179) had een hoge dunk van de brandnetel. Zij adviseerde het volgende: “Gekookte jonge, verse brandnetels zijn een nuttig maal voor de mens, omdat ze de maag reinigen en een teveel aan slijm verwijderen.” Brandnetel was volgens haar ook een belangrijk ingrediënt van een liefdesdrankje. Ze vergeleek het ‘netelvuur’ met het ‘liefdesvuur.’

Brandnetel, Urtica dioica — Brandnetel – Urtica dioica

In de hedendaagse geneeskunde

De heilzame werking van brandnetelthee is algemeen bekend: slijmoplossend, ontgiftend, urinedrijvend en bloedzuiverend. Brandnetel is bacteriedodend, en daarom heel geschikt bij infectieziekten. Verder ook nuttig bij hooikoorts door de aanwezige histamine.

Brandnetelthee is heel rijk aan vitaminen en mineralen en is een goed tonicum, ook bij kanker, daarnaast heel geschikt bij vermoeidheid en lusteloosheid en bij bloedarmoede, geschikt tegen hooikoorts en allergie en bij allergische reacties op voedingsmiddelen, en is een algehele reiniger. Het versnelt de spijsvertering, helpt dus bij het afvallen, en verzacht netelroos, reuma, jicht, gewrichtsontstekingen en oedeem. Het verbetert de doorbloeding. Naast ijzer bevat brandnetel ook calcium en silicium en dat maakt brandnetelthee bijvoorbeeld geschikt bij broze nagels en osteoporose.

Goedaardige prostaatvergroting (BPH)

Brandnetelwortel wordt in Europa veel gebruikt om BPH te behandelen. Studies bij mensen bewijzen dat brandnetel, in combinatie met andere kruiden zoals zaagpalmetto, effectief kan zijn bij de vermindering van symptomen als gevolg van BPH. Sommige onderzoeken suggereren dat brandnetel vergelijkbaar is met finasteride, een medicijn dat soms wordt voorgeschreven voor BPH. Wetenschappers weten niet zeker waarom brandnetelwortel de symptomen vermindert. Het kan zijn omdat hij chemicaliën bevat die hormonen beïnvloeden (inclusief testosteron en oestrogeen), of omdat hij recht op prostaatcellen inwerkt. Behandel jezelf NIET met brandnetel voor BPH. Ga naar uw arts om een correcte diagnose te stellen en prostaatkanker uit te sluiten.

Artrose

De bladeren en stengels van brandnetel zijn historisch gebruikt om artritis te behandelen. Studies toonden aan dat sommige mensen verlichting van gewrichtspijn ondervonden door brandnetelblad lokaal op de pijnlijke gewrichten aan te brengen. Andere studies tonen aan dat het nemen van een oraal extract van brandnetel, samen met niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), nuttig kan zijn.

Hooikoorts

Een (voorlopige) studie bij mensen suggereerde dat brandnetelcapsules hielpen niezen en jeuk bij mensen met hooikoorts te verminderen. In een andere studie beoordeelde 57% van de patiënten brandnetels als effectief, en 48% zei dat brandnetels effectiever waren dan allergiemedicijnen die ze eerder hadden gebruikt. Er zijn meer onderzoeken nodig om de eigenschappen van brandnetel te bevestigen.

Nevenverschijnselen

Brandnetel wordt over het algemeen als veilig beschouwd wanneer het wordt gebruikt zoals aangegeven. Incidentele bijwerkingen zijn onder meer milde maagklachten, vochtretentie, zweten, diarree en netelroos of huiduitslag (voornamelijk door lokaal gebruik). Het is belangrijk om voorzichtig te zijn bij het omgaan met brandnetel, want het aanraken kan een allergische uitslag veroorzaken. Brandnetelbladeren mogen nooit op een open wond worden aangebracht.

Omdat brandnetel de menstruatiecyclus kan veranderen en kan bijdragen aan een miskraam, mogen zwangere vrouwen geen brandnetel gebruiken.

Er zijn aanwijzingen dat brandnetelpreparaten de bloedsuikerspiegel kunnen zowel kunnen verhogen als verlagen. Patiënten met diabetes moeten hun bloedsuikerspiegel nauwlettend in de gaten houden wanneer ze brandnetel gebruiken.

Brandnetelthee

Men kan de thee maken door twee theelepels gedroogde en fijngewreven brandnetelbladeren in een beker te doen en te overgieten met bijna kokend water. Laat de thee een zevental minuutjes trekken. Voor de thee gebruik je het best de bladeren van de grote brandnetel. Drie kopjes thee per dag zijn voldoende om al het gewenste resultaat te bereiken. Het is veilig in gebruik voor volwassenen. Sommige bronnen raden het gebruik voor kinderen af.

Brandnetels zijn ook een weldaad voor de huid: het voorkomt en geneest huiduitslag, steenpuisten, acne, netelroos, zweren en geeft een ondersteunende werking bij psoriasis. Het gaat verder een vette huid én vette haren tegen en helpt je af van roos en slechte haargroei.

Brandnetels kunnen ook culinair gebruikt worden. De mogelijkheden zijn zo talrijk dat het weinig moeite zal kosten om een volwaardig brandnetelgerecht te bereiden. Maar daarover hebben we het een volgende keer.