20 oktober 2023

Een ‘Pink panther’ aan de waterkant… de Grote kattenstaart

Veel steden zijn destijds ontstaan aan de over van een rivier of aan de samenvloeiing ervan. De Middeleeuwse stedeling bouwde een omvangrijke vestingmuur en legde stadswallen aan. Een schoolvoorbeeld daarvan is Brugge.

Daar waar de oevers in de loop der jaren niet ‘verstevigd’ zijn bloeit van juni tot september de Grote kattenstaart (Lythrum salicaria). Het is een karakteristieke oeverplant. Naar het schijnt komt de naam kattenstaart van de vorm van de lange bloeiende stengel, die lijkt op de rechtopstaande staart van een vrolijke kat. Nou… zoveel roze katten heb ik nog niet gezien. Dus houd ik het erop dat de naam eigenlijk ‘Grote rozepanterstaart’ had moeten zijn.

Naamgeving

Lythrum komt uit het Grieks en betekent ‘met bloed bevlekt’ vanwege de donkerrode kleur van de bloemen van deze plant. Persoonlijk vind ik de bloemen echter helemaal niet donkerrood maar roze. Maar het kan ook verwijzen naar het gebruik van de plant in de traditionle volksgeneeskunde bij het stoppen van bloedingen.

Het woord salicaria is afgeleid van het Latijnse ‘Salix’ kan vrij worden vertaald als ‘gelijkend op een wilg’. Deze toevoeging verwijst dus naar de gelijkenis tussen de bladeren van de Grote kattenstaart en die van de wilg.

Grote kattenstaart is een overblijvende, kruidachtige plant die we van juni tot september in bloei vinden aan de waterkant. Ze behoort tot de familie der kattenstaarten. In de zomermaanden is de plant niet over het hoofd te zien. Tot anderhalve meter hoge planten met lange aren vol paarsrode bloemen zijn een lust voor het oog. Ook voor vlinders en bijen zijn ze onweerstaanbaar. Het is één van de weinige kruidachtige planten waarvan de bladeren in de herfst naar helder geel verkleuren. In de herfst sterft de plant bovengronds af, maar de wortel en een houterig ondergronds deel van de stengel zorgt voor een opslag van voedsel- en energievoorraad.

In Noord-Amerika gedraagt de plant zich heel anders dan hier. Hij is er, zoals zovele andere soorten, door Europeanen meegebracht en wordt daar bestreden als een invasieve exoot.

Tot anderhalve meter hoge planten met lange aren vol paarsrode bloemen zijn een lust voor het oog. Ook voor vlinders en bijen zijn ze onweerstaanbaar. — Grote kattenstaart (Lythrum salicaria)

Gebruik

Alle delen van de Grote kattenstaart bevatten tannine. De plant werd daarom lang in de leerindustrie gebruikt om te looien. Ook werden visnetten, touwen en hout behandeld met kattenstaart omdat de tannine voorkomt dat ze snel rotten in water.

Van de bloemen maakt men een rode kleurstof die men gebruikt in de voedselbereiding maar ook als haarverf. Extracten van de groene delen gebruikt men om het haar te blonderen.

Medicinaal

De beoordeling van historische bronnen van de oudheid tot de 20^steeeuw bevestigde het doeltreffende gebruik van L. salicaria in de traditionele geneeskunde. Het is een medicinale plant die nu nog wordt gebruikt in de kruidengeneeskunde en de farmacie. De plant bevat chemicaliën die zwelling (ontsteking) kunnen verminderen, en andere die kunnen helpen bacteriën in de darm te bestrijden. Daarom prijzen fytotherapeuten het aan om diarree te behandelen, vooral in het geval van kinderdiarree en dysenterie. Diarree ontstaat als het lichaam zich wil ontdoen van gifstoffen. Kattenstaart kan daar bij helpen. Het is ook in de natuur een plant die vervuiling van de omgeving kan omzetten. Ook bij spastische colon of prikkelbaar darm syndroom kan het kruid helpen. Het desinfecteert de darmen. Het zou verder ook goede diensten bewijzen bij koorts, constipatie, en leverziekten.

Het kruid is hypoglycemisch en zou de bloedsuikerspiegel kunnen normaliseren. Kattestaart is wondhelend en bloedstelpend, en is sterk samentrekkend maar tegelijkertijd verzachtend. Het kan ook ingezet worden bij overmatige menstruatie en interne bloedingen zoals een bloedneus of bloedend tandvlees. Gebruik in dit laatste geval het gepoederde gedroogde kruid. Kauw op een stengel bij zwak of bloedend tandvlees.

Kattenstaart zou ook helpen bij droge ogen. Elke ooginfectie of irritatie, kan ermee gebaat zijn als de ogen tegelijk te droog zijn. Doe het gedroogde kruid in lauw water, filter het dan door een koffiefilter en voeg een snuifje zout per kopje toe. En gebruik dan een oogdruppelaar om het in het oog te druppelen. De thee is niet houdbaar.

Soria Natural® Composor 30 Lythrum Complex bijvoorbeeld is een product met adstringerende en antiseptische werking. Het is o.a. verkrijgbaar bij Farmaline en PharmaMarket.
Opgelet: gebruik geen producten op eigen houtje. Raadpleeg altijd eerst een deskundig zorgverlener of fytotherapeut.

Conclusie

Het intrinsieke literatuuroverzicht toont onomstotelijk aan dat Grote kattenstaart wordt beschouwd als een uitzonderlijk effectief en veel gebruikt middel in de Europese traditionele geneeskunde.