Kruipertje
Voor de meeste mensen – en ik behoor tot die overgrote meerderheid – lijken alle grassen op elkaar. Maar voor het kruipertje maak ik een uitzondering. Dat is zo herkenbaar dat de meeste mensen het zullen associëren met gerst. Het is ook een gerstsoort.
Het kruipertje (Hordeum murinum) of muizengerst is een wilde eenjarige of vaste plant uit de grassenfamilie (Poaceae). In het Duits zegt men ‘Mäuse-Gerste’, in het Engels ‘Wall-barley’, en in het Frans: ‘Orge des rats’
Van alle grassoorten die in een stad voorkomen is het kruipertje ongetwijfeld de meest zichtbare grassoort. Hij groeit op zonnige droge plekken, langs stoepen, straatranden, op perkjes en zowat overal waar hij een plekje vindt in de zon. Bemesting door uitwerpselen van honden of andere dieren vindt de plant best in orde. Het is een eenjarige soort, die meestal in de nazomer of herfst kiemt, overwintert en dan vanaf begin juni begint te bloeien.
Het is een kruid dat veel in het wild voorkomt en vaak als onkruid wordt beschouwd. Het wordt soms gebruikt als veevoer, vooral in minder vochtige gebieden waar niet veel opties beschikbaar zijn, en het produceert eetbare zaden (hoewel te klein om de teelt winstgevend te maken) die tot meel kunnen worden vermalen.
“Hordeum” is de Latijnse naam voor gerst (Hordeum vulgare) en betekent “zwaar” in verwijzing naar de hoge dichtheid van het brood gemaakt met zijn zaden. “Murinum” komt van het Latijnse murinus en komt van. Hij groeit dus blijkbaar graag in de buurt van muren, zoals op de foto ook te zien is.
De plant vormt een grote, brede bloeiaar (ca. 8 cm lang en 1,5 cm in doorsnee) waarvan de kafjes zijdelings uitstaande stijve haartjes vertonen. Die haartjes zijn de reden van de naam ‘kruipertjes’. Kinderen plukten vroeger die aartjes en stopten ze met de top naar voren onder in je mouw. Door de armbewegingen kwam het kruipertje er dan met wat geluk aan de andere kant uit.
De aren blijven plakken in je kleren en in de vacht van dieren. Op die manier kunnen de gerijpte graskorrels zich verspreiden.
De aren kunnen problemen geven bij bijvoorbeeld honden, omdat ze door de weerhaakjes makkelijk tussen de poten blijven zitten of in de oren kunnen doordringen.
Kruipertje behoort tot het geslacht gerst. Alle soorten uit het geslacht gerst hebben een platte aar, waarin twee rijen van aartjes staan. Die aartjes hebben per aar drie bloemetjes.
Vanuit culinair oogpunt werd het kruipertje beschouwd als een ‘onkruid’, zonder duidelijk nut voor de mens, hoewel het soms werd gebruikt als een (slechte) vervanging voor gerst, zowel om brood te produceren in tijden van hongersnood en economische tegenspoed, als in diervoeder.
Bronnen en meer info:
Discover more from Stadsplanten
Subscribe to get the latest posts to your email.