7 mei 2024

Kleinbloemige amsinckia

Het gebeurt niet elke dag dat het pijpenstelen regent maar dat je geluk niet op kan. Ik was op weg naar het Adornesdomein, mijn geest gevuld met een mix van haast en opwinding, wetende dat ik een groepje mensen zou rondleiden door deze historische parel van Brugge. Het leek haast een daad van opstandigheid tegen de grijze lucht die als een deken over de stad hing.

In mijn haast besloot ik een niet voor de hand liggende keuze te maken – het Strostraatje; een smal steegje dat tussen de eeuwenoude gebouwen van de stad ligt. Mijn voeten gleden weg over de glibberige kasseien, terwijl mijn ogen speurden naar elke mogelijke schuilplaats voor de regen. En daar, in een hoekje onder een boom dat maar net genoeg beschutting bood, ontdekte ik iets dat mijn nieuwsgierigheid wekte.

Een groepje planten, vreemd en onbekend, stond daar in stilte te pronken tegen de achtergrond van grauwe muren. Mijn adem stokte toen ik hun delicate bloemen aanschouwde, een blik diep in hun mysterieuze wereld. “Een minuutje te laat komen op mijn afspraak zal wel niets uitmaken,” fluisterde ik tegen mezelf. Mijn nieuwsgierigheid had het overgenomen van mijn zin voor stipheid.

Zoals vaak in zo’n situatie was de app ObsIdentify mijn redder in nood: Kleinbloemige amsinckia (Amsinckia micrantha); Zeldzaam! “Bingo!”

Ik herinnerde me vaag een ontmoeting met een soortgelijk exemplaar een aantal jaren geleden, maar ik had er toen niet veel aandacht aan geschonken omdat ik het niet onmiddellijk op naam kon brengen. Ondanks mijn haast besloot ik er nu wel even de tijd voor te nemen en na de rondleiding nog eens terug te keren.

Met haastige stap vervolgde ik mijn weg naar het Adornesdomein, mijn geest vervuld van de gedachte aan de plant die ik zojuist had ontdekt. Mijn bezoekers wachtten geduldig op mij aan de toegangspoort en toen ik hen vertelde over mijn vondst, hun ogen oplichtend van opwinding, wist ik dat deze dag niet meer stuk kon. Met foto’s als bewijs van mijn ontdekking begonnen we onze reis door de geschiedenis, gedreven door de belofte van nog meer wonderen die op ons wachtten in de betoverende wereld van het Adornesdomein.

Naamgeving

Amsinckia is vernoemd naar de Wilhelm Amsinck (1752–1831), burgemeester van Hamburg en beschermheilige van de botanische tuin in Hamburg. Micrantha betekent ‘kleinbloemig’.

De Engelstalige naam van het geslacht is “fiddlenecks“. Deze naam is afgeleid van de bloeiwijze. De stengel draagt een groot aantal kleine bloempjes, en buigt aan de bovenzijde iets om op een manier die op een viool lijkt.

Beschrijving

De plant wordt 20-50 cm hoog. De bladeren staan verspreid, zijn behaard en iets langwerpig. De bloemen zijn tweeslachtig. Ze zijn lichtgeel en ongeveer 0,5 cm in diameter. De kelk is 5–7 mm lang en wordt na de bloei maar weinig langer. Onderaan de bloeiwijze zitten meestal schutbladen. De bloei is van mei tot juli. De vrucht is een splitvrucht met zaden van 2-2½ mm lang. Ze zijn donker grijsbruin, fijn wrattig en voorzien van dwarsribbels. Het is een tweezaadlobbige plant.

Voorkomen

Oorspronkelijk komt de plant uit het westen van Noord-Amerika. De zaden zijn tussen granen, sojabonen, kippen- en fazantenvoer ingevoerd. In Vlaanderen is ze zeldzaam en in Wallonië komt ze niet voor.

Gebruik

De zaden en bladeren zijn giftig voor vee vanwege de alkaloïden die ze bevatten en vanwege het hoge gehalte aan nitraten. De scherpe haren kunnen huidirritaties bij mensen veroorzaken. Jonge loten, zaden of bladeren werden door de Amerikaanse Indianen als voedsel gebruikt. Ook gebruikten zij de plant medicinaal.