23 maart 2024

Witte dovenetel

Na die eerste zonnige dagen, wanneer de zuidelijke lucht zachter aanvoelt en de wereld ontwaakt uit haar winterslaap, explodeert de natuur van opwinding. De witte dovenetel (Lamium album) is één der eersten om ons eraan te herinneren dat de lente er zit aan te komen. En laten we zijn trouwe metgezel niet vergeten, de paarse dovenetel, die samen met hem het podium van het voorjaar betreedt. Maar laten we eerlijk zijn… enkel zeggen dat de witte dovenetel witte bloempjes heeft doet geen recht aan de fenomenale kwaliteiten van deze prachtige plant!

Die roomwitte bloemen verspreiden een onweerstaanbare honinggeur. Ze staan te schitteren in kleine kransjes, gezellig nestelend in de oksels van de ruwe, tegenoverstaande bladeren. En wist je dat deze bloemen een waar feestmaal bieden voor hommels? Alleen zij, met hun lange tongen, kunnen de nectar bereiken die deze bloemen produceren.

Ook het tweede deel van zijn naam is heel toepasselijk, want hij heet niet voor niets ‘dovenetel’. De witte bloemen zijn voor veel mensen een geruststelling: “Die kan ik aanraken zonder geprikt te worden!” Het onderscheidt hem van de brandnetel, waar hij enigszins op lijkt. Meer nog… ze groeien vaak in mekaars buurt. En als je het ongeluk hebt je aan zijn buurman te prikken dan kan je met het zachte blad van de dovenetel over de pijnlijke huid wrijven om de pijn te verzachten.

Mierenbroodje

Het zaad heeft een mierenbroodje. Dat is een aanhangsel aan de zaden of vruchten van sommige plantensoorten, dat als voedsel kan dienen voor mieren. Hierdoor verspreiden de mieren de zaden verder van de plant af.

Deze plant is dus als een goochelaar die je zintuigen betovert met haar subtiele charme en verborgen medicinale krachten. Ze komt rechtstreeks uit de familie van de Lipbloemigen (Lamiaceae), een titel die net zo mysterieus klinkt als de geheimen die ze met zich meedraagt.

Dus laat je betoveren door deze betoverende, kruidachtige schoonheid.

Voorkomen

De witte dovenetel is een kruidachtige, bloeiende plant behorend tot de familie Lamiaceae, die oorspronkelijk uit Europa en West-Azië afkomstig is. Het is een meerjarige plant die een hoogte van maximaal 50 cm kan bereiken. De stengels van de witte dovenetel zijn vierkant en hebben tegenoverliggende bladeren, waarbij de bovenkant van de bladeren groen is en de onderkant bleker van kleur.

Deze plant gedijt vaak in weilanden, heggen en langs bermen en wordt soms – geheel ten onrechte – beschouwd als een ongewenst onkruid in tuinen en gazons. Het is een plant die je regelmatig in de natuur ziet, maar ook in de stad is hij vaak te vinden in parken, plantsoenen en langs wegen.

De plant groeit uitgebreid op ruderaal terreinen: langs wegbermen, langs sloten, in parken, op stortplaatsen en afvalterreinen, langs dijken en bosranden. De witte dovenetel groeit op een vochtige, voedselrijke bodem.

Medicinaal

De witte dovenetel wordt al eeuwenlang gebruikt in de traditionele volksgeneeskunde vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen. Hij werd onder andere gebruikt als samentrekkend middel en diureticum. Bovendien werd hij ingezet bij de behandeling van aandoeningen aan de luchtwegen, zoals hoest en verkoudheid. Sommige studies suggereren dat de plant ontstekingsremmende en antibacteriële effecten kan hebben.

In het Latijn heet de plant Lamium album. Letterlijk betekent dit “witte muil” en dit verwijst naar de witte bloem die eruitziet als een opengesperde keel. Hoe bijzonder zit de natuur toch in elkaar als je bedenkt dat onze voorouders deze plant gebruikten bij aandoeningen diep in de keel!

In de traditionele volksgeneeskunde werd de dovenetel gebruikt voor de behandeling van uiteenlopende kwalen, zoals een pijnlijke keel, open wonden en interne ziekten.

Thee van witte dovenetel

Van de witte dovenetel kun je theezetten. Deze thee drink je bij keelklachten zoals keelontsteking, klachten aan stembanden en strottenhoofd. Het is bloedzuiverend, slijm en bacteriën worden afgevoerd. Drink bij klachten ongeveer een liter thee per dag en hou dit maximaal 3 weken vol. Je kunt met de thee je keel ook spoelen en weer uitspugen.

Naast de werking op de keel wordt de plant gebruikt bij huidklachten. Bij droog eczeem kan een crème gemaakt worden van het blad. Deze crème kan ook gesmeerd worden op verharde klieren en gezwellen om de pijn en zwelling te verminderen.

Vrouwenkruid

Maar het kruid wordt vooral geroemd vanwege zijn werking op de vrouwelijke organen. Het helpt verkrampingen in de baarmoeder op te heffen, reinigt de vrouwelijke organen, helpt ontstekingen aan de baarmoeder en eierstokken te verzachten. Daarnaast vermindert dovenetel witte vloed en te sterke vloeiingen, vermindert klachten bij menstruatie en de overgang. Bij al deze klachten is het raadzaam een paar weken dagelijks een paar kopjes witte dovenetelthee te drinken en de vagina te spoelen met sterke, lauwe thee. (Bijvoorbeeld met een dokterspuit.)

Wanneer je zwanger wilt worden is het raadzaam om, voordat je zwanger bent, een paar weken witte dovenetelthee te drinken om de baarmoeder te reinigen en de doorbloeding te verbeteren.

Bij zwangerschap zelf wordt het afgeraden om een kuur met deze thee te gebruiken. Overigens is het raadzaam helemaal geen risico’s te nemen wanneer je je in deze bijzondere situatie bevindt.

Er worden bijna geen onderzoeken gedaan naar medicijngebruik in combinatie met kruiden. In sommige gevallen kan de apotheker hier meer informatie over geven.

Bron: Andrea Bleeker ; http://www.kruidenmassages.nl/kruidengeheimen.html

Culinair

De bloemen, stengel en bladeren zijn eetbaar. Snipper ze bijvoorbeeld over een salade, of kook ze mee in soep. De bloemen smaken lichtzoet. Overdrijf de hoeveelheid van het kruid niet, want de smaak kan snel overheersen. Het loof van de dovenetel staat vrijwel de hele groeiperiode door bekend als uitstekende basis voor lekkere, aromatische theemelanges. Met name de jonge bladeren en scheuttoppen zijn vanaf februari, tot aan de hoofdbloei in april, geschikt als salade. Gekookt als groente zijn de bladeren en scheuttoppen relatief mild en heel geschikt als soepgroente. Je kunt ze ook als spinazieachtige groente of als ingrediënt in een ovenschotel bereiden.

Ook doet het blad het goed in voorjaarssalades, waarvan het blad van de paardenbloem het hoofdingrediënt vormt.

Van april tot oktober zijn de bloemen geschikt voor zoete desserts, maar ook samen met de bladeren als decoratief kruid in een hartige kruidenboter en als bekroning van salades. De nieuwe wortels van uitlopende scheuten worden overwegend in de herfst gebruikt in salades of in soepen. Het dovenetelkruid, de kiemen en de fijnen wortels hebben een verfijnd kruidige paddenstoelensmaak.