25 maart 2024

Paarse dovenetel

Je verwacht de paarse dovenetel (Lamium purpureum) wellicht niet meteen in een drukke winkelstraat, maar eerder in akkers, moestuinen en wegbermen. Maar, deze plant gedijt ook op plekken waar je hem misschien niet zou verwachten. Van een verweerde stadsmuur, een straatgoot, een braakliggend perceel, een voortuin, een plantsoentje of zelfs een stoeprand maakt hij geen probleem. Hij gedijt bij voorkeur op beschaduwde plaatsen met vrij vochtige grond, maar hij is ook niet vies van een plekje in de zon.
Een allrounder dus!

De paarse dovenetel is wijdverspreid in West-Europa. Dit bijzondere kruid, dat tussen de 10 en 30 cm hoog kan worden, trekt meteen de aandacht met zijn opvallende bloempjes in roze tot paarse tinten. Maar dat is nog niet alles: zelfs de bovenste delen van de stengel kunnen een paarse kleur aannemen, waardoor de plant nog meer in het oog springt. En het beste van alles? Hij bloeit niet alleen van maart tot eind november, maar verrast ons tijdens zachte winters ook tijdens de wintermaanden met zijn fijne, paarse bloempjes.

Geen familie

Zijn bladeren vertonen gelijkenissen met die van de brandnetel, maar geen paniek! Net als zijn neefjes, de witte en de gele dovenetel, prikt hij niet. Zijn naam verraadt het trouwens al een beetje: hij heeft niet de vervelende brandharen van de brandnetel. Dit maakt het mogelijk om hem zonder zorgen aan te raken of te plukken. Paarse dovenetel en brandnetel zijn trouwens totaal geen familie van mekaar. De dovenetel behoort tot de lipbloemenfamilie (Lamiaceae), en de brandnetel behoort tot … wat dacht je… de brandnetelfamilie (Urticaceae).

Naamgeving

De Nederlandse naam dovenetel heeft te maken met de bladeren. Die lijken op de bladeren van de brandnetel. Het woord ‘netel’ is afkomstig uit het Angelsaksisch en afgeleid van het woord ‘noedl’ of naald. Lamium is afgeleid van het Griekse woord lamos (muil of keelgat) en heeft betrekking op de muilvormige bloemkroon. Purpureum betekent uiteraard ‘purperkleurig’.

De paarse dovenetel stond vroeger ook bekend als de ‘rode aartsengel’, ‘Red Archangell’ in het Engels, en wordt hij ‘Red Dead-nettle’ genoemd. In het Frans heet hij ‘Lamier pourpre’, en in het Duits ‘Rote Taubnessel’. Het is wel grappig dat hij in de ene taal paars is, en in een andere dan weer rood.

Eetbaar

En het wordt nog beter! Deze smakelijke plant voegt een heerlijke twist toe aan je salades. Maar wees verstandig en verzeker je ervan dat je wel degelijk de paarse dovenetel plukt, want we willen niet dat je per ongeluk een andere plantensoort gebruikt. Verwar ze niet met de hondsdraf. Al is dat op zich niet zo erg, want ook die kan gebruikt worden in salades, kruidenboter, limonades of thee.

Als je paarse dovenetel gaat plukken kijk dan wel uit waar hij groeit; bermen langs drukke autowegen of plekken waar je vriendelijke buurman met zijn trouwe viervoeter is gepasseerd, zijn niet meteen ideaal voor culinaire avonturen! Maar dat had je wellicht al door.

Pas op! Als je van plan bent om de paarse dovenetel te plukken, wees dan extra voorzichtig! Het is ook één van de bloemen waar hommelkoninginnen naartoe worden gelokt. Ze maken maar al te graag gebruik van de nectar van de paarse dovenetel. Dus voordat je plukt, denk eraan dat je mogelijks een belangrijke voedingsbron voor deze prachtige insecten kunt verstoren.

Vrolijk

Meer dan 400 jaar geleden beschreef John Gerard* de paarse dovenetel op een manier die je direct doet glimlachen: hij vergeleek de bloemen met suiker en rozen, en wanneer je ze samenvoegt, krijg je de heerlijke smaak van suikerrozen! Maar dat is nog niet alles, het gedestilleerde water van deze betoverende bloem werd gebruikt om het hart op te vrolijken, de gloed op je gezicht terug te brengen en je levensenergie te verfrissen. Dus als je een oppepper nodig hebt, hoef je alleen maar de vrolijke paarse dovenetel te gebruiken en zijn magie doet de rest!

The herbal — *Afbeelding uit ‘The Herball, Generall historie of plantes’*

(*) John Gerard (ook bekend als John Gerarde, 1545-1612) was een Engelse botanicus die een uitgestrekte tuin onderhield in Holborn, nu een deel van Londen. Zijn 1.484 pagina’s tellende geïllustreerde boek ” The Herball, or, Generall historie of plantes” voor het eerst uitgegeven in 1597, groeide in de 17^de eeuw uit tot een populair referentiewerk over tuinieren en kruiden in het Engels taalgebied.

Culinair

Laten we ontdekken wat voor lekkers we uit deze fantastische plant kunnen halen! We beginnen met de zoete nectar die we uit de bloemen kunnen halen. Maar wist je dat de hele plant gebruikt kan worden in een frisse salade? Jonge scheuten, de bovenste delen van de paarse dovenetel, zijn mooi purper- tot paarskleurig en samen met de kleine bloemetjes prachtig te gebruiken voor garnering. Hoewel, als de plant ouder wordt, wordt de steel wat taaier, dus laten we ons focussen op de heerlijke, jonge scheuten!

Oh, en laten we niet vergeten hoe heerlijk een kopje thee is dat je kunt trekken van zowel de verse als de gedroogde bloemen. En als je zin hebt in iets warms, waarom zou je dan niet wat paarse dovenetelbladeren koken en ze bereiden als een smakelijke vervanger voor spinazie?

En daar houdt het niet op! De jonge planten zijn perfect om toe te voegen aan groenteschotels en sauzen, waardoor ze een heerlijke, voedzame boost krijgen. Welke keukenprins(es) voelt zich geroepen?

Medicinaal

Laten we eens dieper ingaan op de medicinale toepassingen van de paarse dovenetel. Dan wordt het pas echt opwindend! Sinds mensenheugenis is deze plant geroemd om zijn geneeskrachtige eigenschappen.

De hele plant zit boordevol geneeskracht, en dat is nog zachtjes uitgedrukt! Hij heeft diuretische, zweet afdrijvende en laxerende eigenschappen. In dat opzicht hoeft hij zelfs niet onder te doen voor de paardenbloem. Hij helpt zelfs als middel tegen ontstekingen, bacteriën en schimmels. Het is ook nog eens een tonicum dat je energie een boost geeft. Hoe fantastisch is dat!

En, alsof dat nog niet genoeg is, laten laboratoriumtesten zien dat de olie van de zaden een schat aan antioxidanten bevat. Wat een krachtpatser!

Stel je voor, je bent gevallen of hebt je gesneden… Een aftreksel van deze plant is een echte redder in nood bij bloedingen, terwijl verse gekneusde blaadjes wonderen verrichten wanneer ze extern worden aangebracht bij snijwondjes. En als je behoefte hebt aan wat extra zweet, kun je altijd genieten van een heerlijke kop thee gemaakt van het gedroogde kruid, gezoet met wat heerlijke honing. Niet alleen zal het je laten zweten, maar het werkt ook nog eens op de nieren, waardoor je je van binnen en van buiten helemaal fris en energiek voelt!

Dus, laten we samen op avontuur gaan en op zoek gaan naar de paarse dovenetel. Iedereen kan ‘m vinden, en met zulke geweldige eigenschappen is het echt een natuurlijke schat om te koesteren! Maar, en dit is echt belangrijk… pas wel op! Overmatig gebruik van de thee kan een behoorlijk laxerend effect hebben. Dus wees gewaarschuwd!

Pluk de verse, eetbare blaadjes en bloemetjes of droog ze. De blaadjes en bovenste plantdelen kunnen toegevoegd worden aan salades. De plant is heel voedzaam, heeft een hoog ijzergehalte, veel vitaminen en vezels. Je kan er ook een lekkere thee van bereiden.

Thee (infusie)

Geneeskrachtige thee: 2 eetlepels vers of gedroogd kruid op 1 kop water, 10 min. laten trekken, zeven en per halve kop opdrinken als laxeermiddel en/of algeheel tonicum.

Disclaimer

Deze site vervangt geen deskundig advies voor medische behandeling. Raadpleeg altijd een deskundig zorgverstrekker of arts. Ook wat betreft de op deze website aangeboden culinaire recepten mag u deze niet beschouwen als deskundig advies. Daarvoor dient u zich te richten tot een gehomologeerde arts, fytotherapeut of diëtist. Lees daaromtrent onze disclaimer: Klik hier