26 april 2024

Gewone reigersbek

Stel je eens voor: het is een stralende lentedag en je loopt door de charmante straatjes van Brugge. Plotseling kom je uit op de oude vestingwallen en daar ontvouwt zich een betoverend schouwspel. Een berm langs de weg is bedekt met prachtige roze bloempjes, een zee van kleur die je hart doet zingen. Je adem stokt even en een opgewonden “Wow!” ontsnapt aan je lippen, gevolgd door de drang om dit magische tafereel vast te leggen. En voordat je het weet, vind je jezelf al gretig naar je camera grijpen, klaar om dit natuurlijke wonder te vereeuwigen. Het duurt niet lang voordat je de naam van deze bloemen ontdekt – de snavelvormige uitsteeksels van de vruchten verraden al een deel van hun identiteit: het zijn reigersbekken (Erodium cicutarium).

Soorten

Dit prachtige plantje behoort tot de … ooievaarsbekfamilie (Geraniaceae). Deze levendige schoonheid gedijt het beste op zanderige gronden, waar ze haar uitbundige pracht tentoonspreidt. De verscheidenheid binnen deze soort is werkelijk verbluffend, met talloze ondersoorten die elk hun eigen unieke kenmerken en charme hebben. Vanwege haar liefde voor zanderige ondergronden, is ze vaak te vinden op open plekken en grasvelden waar het de vrijheid heeft om te groeien en te bloeien.

Er komen bij ons twee ondersoorten voor: Gewone reigersbek en Duinreigersbek (Erodium cicutarium subsp. dunense).

Duinreigersbek is meestal iets kleiner. De 2 kleinere kroonbladen hebben geen vlek, zoals wel het geval is bij de gewone reigersbek (zie foto). Er is ook nog kleverige reigersbek met witte tot lichtroze bloemen en 5 gelijke kroonbladen zonder vlek.

What’s in a name?

De vrucht van de reigersbek lijkt sprekend op de elegante snavel van een reiger, wat haar die betoverende Nederlandse naam heeft opgeleverd. De etymologie van deze naam is zo intrigerend als de plant zelf: ‘Erodium’ vindt zijn oorsprong in het Griekse ‘erodios’, wat simpelweg ‘reiger’ betekent, terwijl ‘cicutarium’ zijn wortels heeft in ‘Cicuta’ – de Latijnse term voor ‘Waterscheerling’, een plant met een krachtige reputatie. Deze verbazingwekkende combinatie van naam en vorm weerspiegelt perfect de unieke en fascinerende eigenschappen van deze buitengewone plant.

Beschrijving

Beeld je eens in: de reigersbek, een veelzijdige plant die zich moeiteloos aanpast aan verschillende omgevingen. Op weelderige grasvelden, waar de grasmaaier zijn werk doet, blijft ze bescheiden en laag bij de grond, slechts een subtiele aanwezigheid. Maar onder gunstige omstandigheden kan ze uitgroeien tot een plant van wel 60 centimeter hoog, haar prachtige stengels reikend naar de hemel. Haar wortelstelsel, met een stevige hoofdwortel en bijwortels die de aarde verkennen, vormt de solide basis van haar groei.

De stengels van de reigersbek variëren in beharing, soms fluweelzacht, soms kaal, maar altijd stralend in tinten van groen tot roodachtig groen, als een levend kunstwerk in het landschap. Haar bladeren, samengesteld als veren van een exotische vogel, zijn soms doordrongen van een dieprode gloed, een levendig contrast met het groen om haar heen. Met deelblaadjes die rijkelijk zijn ingesneden, creëert ze een betoverend silhouet, waar de randen van het blad zich uitstrekken als grillige kunstwerken, gevormd door de hand van Moeder Natuur zelf. Zo is de reigersbek niet alleen een plant, maar een levend kunstwerk dat de verbeelding prikkelt en bewondering oogst, waar ze ook haar wortels schiet.

Bloei

De plant bloeit, vanaf het begin van de lente tot eind oktober, met prachtige roze bloempjes. Onder een macro-lens zijn het echte juweeltjes. Er zijn 5 kroonbladen, waarvan er 2 kleiner zijn dan de rest. Bovendien heeft de bloem 5 kelkbladen en 10 meeldraden (moeilijk te zien). Bij gewone reigersbek hebben de kleinere kroonbladen een donkere vlek aan de basis. De behaarde vruchten zijn 1-4 cm lang. De zaden behouden hun kiemkracht zeer lang, wellicht langer dan vijf jaar.

Wetenswaardigheden

Deze bescheiden schoonheid in de plantenwereld speelt een cruciale rol als gastheer voor de rupsen van het prachtige Bruin blauwtje. Deze vlinder, met zijn warme lichtbruine kleur en betoverende vleugels versierd met zwart-witte en oranje stippen aan de uiteinden, is een ware blikvanger.

De rupsen van het Bruin blauwtje hebben een bijzondere relatie met de gewone reigersbek. Deze plant is niet zomaar een voorbijganger in het leven van de rupsen; het is hun toegewijde waardplant. Deze term verwijst naar de unieke band tussen de rupsen en hun voedselbron, waarop ze zich vaak exclusief voeden. Voor de rupsen van het Bruin blauwtje is de gewone reigersbek een thuis, een buffet en een levenslijn, allemaal in één.

Het is een ontroerend voorbeeld van de delicate balans en de prachtige symbiose in de natuur. Terwijl de reigersbek trots haar bloemen ontvouwt en de zon vangt, is ze ook een schuilplaats en een voedingsbron voor de toekomstige vlinders die haar hartelijkheid zullen erven. Op die manier is de gewone reigersbek een onmisbare schakel in de cirkel van het leven, een symbool van verbondenheid en vitaliteit in de natuur.

I, Svdmolen, CC BY-SA 3.0 <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>, via Wikimedia Commons — *I, Svdmolen, CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons*

Medicinaal

De hele plant is samentrekkend en hemostatisch. Vroeger werd hij gebruikt bij de behandeling van baarmoeder- en andere bloedingen.

Extern werd de plant gebruikt bij dierenbeten, huidinfecties enz… Een blad van de gekauwde wortel is aangebracht op zweren en huiduitslag. Een thee gemaakt van de bladeren werd gebruikt als zweetdrijvend en diureticum. Een infusie werd gebruikt bij de behandeling van tyfuskoorts. De bladeren werden geweekt in badwater voor de behandeling van reuma. Een papje van de zaden werd aangebracht op jichtige tyfus. De zaden bevatten veel vitamine K.

Alhowel de plant niet als giftig bekend staat kan het gebruik ervan bijwerkingen hebben. Het is niet wenselijk om het aan kinderen, zwangere en zogende moeders te geven. Ook in geval van diabetes en hypertensie, tromboflebitis, spataderen, verhoogde bloedstolling niet gebruiken.

Culinair

De hele plant zou eetbaar zijn, met een smaak die vergelijkbaar is met scherpe peterselie. Geoogst in het voorjaar, voordat de plant bloeit, zijn de jonge bladeren lekker en voedzaam. Ze kunnen rauw of gekookt gegeten worden. De bladeren worden toegevoegd aan salades, sandwiches, soepen enz… Jonge stengels werden vroeger rauw gegeten, en de wortel werd gekauwd door kinderen, als een kauwgom.

Belangrijke opmerking

Deze site vervangt geen deskundig advies voor medische behandeling. Ook wat betreft de op deze website aangeboden culinaire recepten mag u deze niet beschouwen als deskundig advies. Daarvoor dient u zich te richten tot een gehomologeerde arts, fytotherapeut, herborist of diëtist.

Op eigen houtje experimenteren met planten raden we sowieso altijd af. Plantenpreparaten kunnen ook bijwerkingen hebben als ze samen gebruikt worden met reguliere geneesmiddelen.
Lees daaromtrent onze disclaimer. Klik hier!