Wilde planten in de stad
Uiteraard koos mijn verkoudheid het weekend uit om toe te slaan – perfecte timing, zoals altijd. Geen neuspray te vinden, geen zakdoekje in de buurt, alleen ik en een steeds drukkender hoofd. Dus werd het improviseren met wc-papier en warme thee, tot de maandagochtend de …
Al enkele weken trok een bescheiden maar opmerkelijk plantje mijn aandacht, daar aan mijn voordeur: het Klein glaskruid (Parietaria judaica). Wat op het eerste gezicht misschien lijkt op een onooglijk stukje groen, blijkt bij nader inzien een plant te zijn die eeuwenoude verhalen en verborgen …
Tijdens een recente wandeling door het betoverende Brugge besloot ik iets anders te doen: “Waarom niet eens de meest voorkomende wilde planten in de stad vastleggen en een top tien samenstellen?” Maar eerlijk is eerlijk… dat bleek nog een hele uitdaging! Niet omdat er een tekort was aan wilde planten—verre van dat. De overvloed ervan maakte het juist lastig om een selectie te maken. Hier gaan we…
Eén plant springt er zó uit dat hij buiten categorie valt: straatgras. Dit plantje is werkelijk overal te vinden. De Tadej Pogačar onder de stadsplanten. Die heeft geen concurrentie… Straatgras (Poa annua)
Daarnaast zijn er drie soorten die zonder twijfel een plekje op het podium verdienen. Bovenaan schittert muurfijnstraal (Erigeron karvinskianus), een échte winnaar. De tweede plaats gaat naar Klein glaskruid (Parietaria judaica), en op de derde trede van het podium prijkt muurleeuwenbek (Cymbalaria muralis).
Muurfijnstraal is een relatief recente nieuwkomer in het stedelijk gebied. Toch heeft deze plant een verrassende opmars gemaakt, vooral in Brugge, waar hij zich met flair heeft genesteld op oude kademuren en langs de gevels in het historische stadscentrum. Dit groene wondertje voelt zich blijkbaar helemaal thuis in de stad, want naast Brugge duikt het ook steeds vaker op in Gent en Roeselare, waar het gestaag terrein wint. In andere steden zoals Mechelen bijvoorbeeld zou het nog maar met mondjesmaat voorkomen. We verwachten dat het ook daar algauw aan zijn veroveringstocht begint.
https://www.ecopedia.be/planten/muurfijnstraal
In Vlaanderen wordt het Klein glaskruid beschouwd als een zeldzaam, verborgen juweeltje. Maar dat is zeker niet het geval in Brugge. Het duikt in welhaast elke straat op. Deze bijzondere plant komt vooral voor in de stille hoekjes van oude abdijen en tussen de eeuwenoude stenen van historische stadskernen zoals Ieper, Gent, Kortrijk, Brugge, Mechelen, Lier en Antwerpen.
https://www.ecopedia.be/planten/klein-glaskruid
Hoewel muurleeuwenbek al eeuwenlang deel uitmaakt van het Vlaamse landschap, blijft deze plant ons verrassen. In de afgelopen decennia heeft hij zijn vleugels nog verder uitgeslagen en zijn aanwezigheid flink vergroot. Tegenwoordig is muurleeuwenbek een vertrouwde verschijning in Vlaanderen, met de grootste concentraties in steden—niet geheel onverwacht, gezien zijn voorliefde voor oude muren en stadsmuren.
https://www.ecopedia.be/planten/muurleeuwenbek
Tot daar het makkelijke gedeelte van mijn avontuur. Nu begint de échte uitdaging: een ranglijst opstellen. Maar waarom zou ik het mezelf moeilijk maken? Ik besluit dus om de drie bovenstaande laureaten even buiten beschouwing te laten. Aan het eind van het verhaal zijn er – zoals ook op de recente Olympische Spelen het geval was – een aantal kanshebbers die het net niet haalden. Ze verdienen echt wel hun plekje onder de schijnwerpers, maar we moesten een keuze maken.
Hierna volgt dus een lijst van tien veel voorkomende urbane wilde planten in Brugge. Heel zeker zijn er nog andere soorten die je vaak ‘tegen het lijf loopt’. De volgorde is vrij willekeurig. Het is niet noodzakelijk zo dat de ene soort meer of minder voorkomt dan een andere.
Wie kent ze niet, de paardenbloemen? Hoewel ze in de eerst plaats bewoners zijn van cultuurgraslanden komen ze ook in onze steden frequent voor. Bekend om zijn heldergele bloemen en pluizige zaadhoofden, groeit vaak in trottoirspleten en gazons. Meer informatie over de paardenbloem is te vinden op: https://www.ecopedia.be/planten/paardenbloem
In Vlaanderen is klein kruiskruid uiterst algemeen. Het is een snelgroeiende plant met kleine gele bloemen die vaak in verstoorde grond wordt gevonden, maar het ook in de stad uitstekend naar zijn zin heeft.
https://www.ecopedia.be/planten/klein-kruiskruid
Wereldwijd behoort zwarte nachtschade tot de sterkst verbreide onkruiden. Resistentie tegen sommige herbiciden had een tijdlang tot gevolg dat de plant in veel akkers een dominante positie ging innemen. Ook in de stad merk ik deze plant steeds vaker op. De beklierde nachtschade lijkt er goed op en is vaak enkel te onderscheiden met een plantenloep.
Zwarte nachtschade is een ware pionier, en duikt overal op waar de aarde wordt blootgelegd. Je vindt deze plant op onverwachte plekken: in tuinen, langs verstoorde bermen, op braakliggend terrein, stortplaatsen, aan de voet van muren en zelfs tussen de kieren van straatstenen of dakgoten.
https://www.ecopedia.be/planten/zwarte-nachtschade
Vandaag is herderstasje in Vlaanderen nog altijd een uiterst algemene soort. Het is gemakkelijk herkenbaar aan zijn hartvormige zaaddoosjes. Ooit vroeg een jonge student mij waar hij het Gewoon herderstasje in Brugge kon vinden. Hij had dit namelijk als opdracht meegekregen van zijn leerkracht biologie. Mijn antwoord was even duidelijk als verwarrend: “Overal!” Vandaag is herderstasje in Vlaanderen nog altijd een uiterst algemene soort.
https://www.ecopedia.be/planten/gewoon-herderstasje
Grote weegbree is een typische tredplant die vooral voorkomt op sterk betreden plaatsen zoals randen van paden en straten, ook tussen plaveisel Herkenbaar aan zijn brede, platte bladeren en lange bloeistengels. Het is vaak te vinden in verdichte grond en straatgoten.
https://www.ecopedia.be/planten/grote-weegbree
Gewone melkdistel is in Vlaanderen uiterst algemeen. Met zijn paardenbloemachtige bloemen en melksap is hij vaak te vinden in verstoorde grond, maar ook tegen de gevels in de stad komt hij zeer vaak voor.
https://www.ecopedia.be/planten/gewone-melkdistel
Knopkruid (Galinsoga) is een geslacht uit de composietenfamilie. Er bestaan twee soorten: harig knopkruid en kaal knopkruid. In ieder geval is harig knopkruid vandaag in Vlaanderen een zeer algemene soort en duidelijk de algemeenste van de twee. In welke mate kaal knopkruid mogelijk lijdt onder de concurrentie van harig knopkruid, is niet duidelijk.
https://www.ecopedia.be/planten/harig-knopkruid
https://www.ecopedia.be/planten/kaal-knopkruid
Er zijn een aantal soorten fijnstraal die vaak moeilijk van mekaar te onderscheiden zijn: Canadese fijnstraal, hoge fijnstraal en ruige fijnstraal. We zullen het er later nog uitgebreid over hebben.
Pas in 1990 werd hoge fijnstraal voor het eerst in Vlaanderen waargenomen (Antwerpen), maar wellicht is het pas in de tweede helft van de jaren 90 dat de eigenlijke expansie begonnen is, eerst rond Antwerpen en vervolgens rond Gent. Ondertussen is hoge fijnstraal rond die steden een vrij tot zeer gewone verschijning geworden. Nadien verscheen ze ook rond Brussel, in het zuiden van West- Vlaanderen en plaatselijk ook al talrijk aan de kust (voornamelijk rond de havensteden Oostende en Zeebrugge).
https://www.ecopedia.be/planten/hoge-fijnstraal
Varkensgras is uiterst algemeen in heel Vlaanderen. In de steden is het een echte tredplant. Ze staat op zeer banale plaatsen, zoals voetpaden, randen van wegen, parkeerplaatsen, paden, enz. Varkensgras kan enige zoutinvloed verdragen, maar groeit toch vooral op zoutloze bodems.
Bron: https://www.ecopedia.be/planten/gewoon-varkensgras
In Vlaanderen is gehoornde klaverzuring vrij algemeen. De soort werd al door DODOENS (1554) vermeld. In 1867 vermeldden Thielens en Devos dat deze zuidelijke soort aan het inburgeren was en voorkwam in de omgeving van Brussel, Gent, Doornik en Sint-Truiden.
Tijdens de laatste karteerperiode is het aantal uurhokken sterk toegenomen, vooral in het westen en het midden van Vlaanderen. Ook elders in Europa breidde de soort zich, vooral in de twintigste eeuw, sterk uit.
https://www.ecopedia.be/planten/gehoornde-klaverzuring
Zij haalden het podium net niet: Muursla (Mycelis muralis), Perzikkruid (Persicaria maculosa), Klein streepzaad (Crepis capillaris), Steenkruidkers (Lepidium ruderale) en last but nog least… Stinkende gouwe (Chelidonium majus)
Zondag 5 mei 2024Duik om de veertien dagen in een stedelijke wildernis tijdens een opwindende stadssafari! Verken de geplaveide jungles en ontdek de verborgen schoonheid van stadsplanten terwijl we je meenemen op een visuele reis door het ‘stenen oerwoud‘. Laat je verrassen door de prachtige …
Zondag 28 april 2024 Op onze derde “safari in de stad” zagen we weer enkele leuke stadsplanten. Op de omslagafbeelding ziet u enkele fraaie exemplaren van het herderstasje (Capsella bursa-pastoris). Over de meeste van deze planten zullen we later uitvoeriger berichten. Een fotoreportage… Link naar …
Van april af ondergaat de natuur een majestueuze transformatie, waarbij de groeispurt van stedelijke flora ons haast de adem beneemt. Komende lente en zomer zullen we ons regelmatig wagen aan een safari in de stad, een avontuurlijke reis door de jungle van steen en beton. Hoewel we in uitgebreide artikelen de diversiteit van elke plant bespreken, laten we hier slechts een glimp zien van onze ontdekkingen door middel van een – hopelijk indrukwekkend – fotoverslag. Durf jij deze expeditie aan?
Klik op de foto’s om een groter formaat te bekijken, en keer terug naar deze pagina door linksboven op < te klikken.
Stinkende gouwe Chelidonium majus heeft een onaangename geur en bevat een oranjegeel melksap, dat uit iedere verwonding te voorschijn komt. Stinkende gouwe is moeilijk met andere planten te verwarren, zelfs niet vegetatief. Het oranjegele melksap en de geur verraadt in ieder stadium de identiteit van de plant.
Wie dacht dat de brandnetel niet in volle stadscentrum voorkomt heeft het mis. Dit exemplaar vond ik in hartje Brugge. Brandnetel (Urtica) is een plantengeslacht, waarvan in Nederland en België de grote brandnetel (Urtica dioica) en de kleine brandnetel (Urtica urens) voorkomen.
Het gewoon muursterretje is een mos dat in de stad vooral voorkomt op oude muren, kademuren, bruggen, beton enz…De plant komt op muren en stenen in de stedelijke omgeving over de hele wereld voor. Het mos vormt ongeveer 5 cm hoge kussentjes. In vochtige toestand is het geelgroen, maar droog zijn de bladeren zwartachtig van kleur. Door de lange witte haren en de spitse bladeren hebben de kussentjes dan een zwartgrijze kleur. De plant onderscheidt zich van de eveneens veel voorkomende gewoon muisjesmos (Grimmia pulvinata) door de langere seta (vruchtsteel) met een geelgroene kleur.
De kleine veldkers (Cardamine hirsuta) is een eenjarige plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae). De planten zijn meestal groen, maar kunnen ook paars gekleurd zijn. Kleine veldkers is een vergeten wintergroente die veel vitaminen bevat. Het blad heeft een peperige smaak en kan worden gebruik in salades, in stamppot en als broodbeleg. Lees meer over de kleine veldkers: klik hier
De klimopereprijs (Veronica hederifolia), ook bekend als klimopbladereprijs, is een kleine, eenjarige plant met bloempjes in lichtblauw tot lila, slechts enkele millimeters groot. Op de kroonblaadjes zijn donkere streepjes te zien. Deze plant bloeit vroeg in het jaar, meestal in maart en april, in West-Europa. De bloemen groeien individueel en de stengels ontspringen vanuit de bladoksels. Zowel de botanische naam als de Nederlandse naam verwijzen naar de vorm van de bladeren, die lijken op die van klimop (Hedera helix), met handvormige gelobde bladen en een grotere lob in het midden. De bladeren zijn rond aan de basis. Over het algemeen gaat de plant in de zomer al snel achteruit.
De muurleeuwenbek (Cymbalaria muralis; synoniem: Linaria cymbalaria) behoort tot de weegbreefamilie (Plantaginaceae). Het is een plant die jaar na jaar terugkomt, met stengels die hangen of soms kruipen en tot 60 cm lang kunnen worden. De bladeren lijken op die van klimop, zijn enigszins vlezig, en hebben drie tot zeven lobben. De aparte bloemen zijn lichtpaars of licht violet van kleur en hebben twee lichtgele vlekjes. Deze bloemen zijn symmetrisch van beide zijden en zijn 0,8-1 cm breed. Ze groeien op lange stengels in de bladoksels. Muurleeuwenbek bloeit van begin april tot september.
We hadden het in een vorige bijdrage al over deze typische muurplant. Zie:
https://www.stadsplanten.be/muurleeuwenbek-cymbalaria-muralis/
Tuinwolfsmelk (Euphorbia peplus) is een eenjarige plant uit de wolfsmelkfamilie (Euphorbiaceae). De soort komt van nature voor in Midden-Europa en het Middellandse Zeegebied en is van daaruit over de hele wereld verspreid.
De planten van de Wolfsmelk-familie waren al ver voor onze jaartelling bekend in zowel Griekenland als China waar ze geneeskundig werden gebruikt. Bepaalde vormen van huidkanker (niet-melanoom) schijnen te genezen te zijn door een korte behandeling met sap van tuinwolfsmelk, maar dit is nog in een experimentele fase en is op slechts 36 patiënten getest. (Bron: Wikipedia)
Vogelmuur (Stellaria media) is een lage, eenjarige plant uit de anjerfamilie (Caryophyllaceae). De bloeitijd loopt van januari tot december met een piek in het voorjaar. Vogelmuur is ook makkelijk te herkennen aan de kleine witte bloemen die het gehele jaar zichtbaar zijn. De bloemen staan breed open en doen denken aan een soort ster. De botanische naam Stellaria komt dan ook van het Latijnse stella, wat ster betekent.
Over vogelmuur hadden we het onlangs uitgebreid: Klik hier
Zandraket (Arabidopsis thaliana) is een eenjarige plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae). Het aantal chromosomen in een diploide cel is 10 (2n = 10). De soort wordt veel gebruikt voor genetisch onderzoek. Het was de eerste plant waar het gehele genoom van is ontrafeld.
Over de zandraket hadden we het al eerder. Klik hier.
Klein glaskruid (Parietaria judaica) is een vaste plant die behoort tot de brandnetelfamilie (Urticaceae). In Brugge komt deze plant overal in de stad op muren, kademuren en tegen de gevesl op het voetpad voor. Momenteel bloeit de plant met minuscule bloempjes. Je moet echt een plantenloep gebruiken om ze te kunnen zien.
Klein glaskruid verschilt van groot glaskruid (Parietaria officinalis) door de niet-holle stengel.
Over klein glaskruid hadden we het reeds eerder. Klik hier!
Alle informatie is te vinden op Wikipedia en op deze website.
Wie door Brugge wandelt en ziet hoeveel klein glaskruid op de oude kademuren van de reien en op de stoep voorkomt, vermoedt wellicht niet dat we hier te doen hebben met een plant die in Vlaanderen als zeldzaam te boek staat. Het is een echte …