De basterdwederik is typisch zo’n plant die vaak zonder pardon uit tuinen wordt verwijderd omdat hij als onkruid wordt gezien. Maar wat veel mensen niet weten, is dat deze plant een schat aan medicinale eigenschappen bezit. Terwijl hij misschien ongewenst lijkt, herbergt hij verborgen krachten …
Dit artikel is een bijdrage van Andrea Bleeker. Andrea is auteur van de website Kruidengeheimen. In de herfst vind je meestal enorm veel kastanjes onder kastanjebomen. Zelf raap ik ze graag op en leg ze in schaaltjes in mijn huis omdat ik ze zo mooi vindt. …
Maak kennis met de akkermelkdistel (Sonchus arvensis), een telg uit de veelzijdige composietenfamilie (Asteraceae)! Zoals de naam al laat vermoeden voelt deze plant zich thuis op bouwland en grasvelden, maar durft ook de ruige duinen te trotseren.
En hoewel de gewone melkdistel al lang een vaste gast is in onze steden, weet de akkermelkdistel zich in de stad te integreren. En hoe! Met zijn robuuste formaat steekt hij met kop en schouders boven de gewone melkdistel uit. Zijn bloemen, net zo stralend als een paardenbloem, zorgen voor een levendig schouwspel in het stedelijke groen.
De naam Sonchus komt van het Griekse woord somphos, wat “hol” of “zacht” betekent. Dit verwijst waarschijnlijk naar holle stengel van de plant. Arvensis betekent “groeiend op akkers”.
De soort wordt soms onderverdeeld in twee varianten. De akkermelkdistel is de standaardvorm, terwijl de zeemelkdistel die in de duinen voorkomt (var. maritimus) opvalt door zijn iets vettige en onregelmatig ingesneden bladeren.
In andere talen
Engels: Perennial Sowthistle Frans: Laiteron des champs Duits: Acker-Gänsedistel
Beschrijving
Akkermelkdistel is een middelhoge tot hoge plant, tot wel 1.5 m hoog. De bloemen staan – typisch voor de composietenfamilie – op een gezamenlijke bloembodem en zijn omringd door een aantal schutbladeren die we het ‘omwindsel’ noemen.
Een typisch kenmerk voor de akkermelkdistel is dat de omwindsels en de stengel is bezet met gele klierharen.
De holle stengel bevat melksap en heeft bovenaan kleverige haartjes. De verspreid staande, glanzend groene stengelbladen zijn langwerpig tot lancetvormig en veerspletig (de bladen zijn diep ingesneden). De bladen hebben een gezaagde tot stekelig getande rand. Ze zijn onbehaard en hebben een blauwgroene kleur.
Het opvallendste kenmerk van melkdistels vind je in hun bloemen. Of beter gezegd, hun ‘bloemhoofdjes’, die indrukwekkend groot kunnen worden – tot wel vijf centimeter! Dat is flink groter dan bij andere melkdistels. Ze lijken in veel opzichten op een paardenbloem: dezelfde heldergele kleur, dezelfde gewoonte om zich te openen bij zonneschijn en ’s nachts weer dicht te gaan. En net als de paardenbloem maken ze pluizige zaadparachutes, die de wind meevoert zodra ze rijp zijn. Toch is er een groot verschil: melkdistels dragen altijd meerdere bloemen per steel, terwijl de paardenbloem er slechts één heeft per stengel.
De akkermelkdistel heeft als vrucht een nootje met vruchtpluis. De nootjes zijn aan weerszijden voorzien van vijf ribben en zijn dwars gerimpeld.
Een fraaie plant of een taaie rekel?
Let er even op: als je ze in de stad op het trottoir, in de goot of langs een muur ziet groeien, dan zie je vaak een rijtje akkermelkdistels bij elkaar staan. Dit is geen toeval! De akkermelkdistel is de enige melkdistel in de stad die als overblijvende plant met een uitgebreid wortelstelsel komt.
Dit wortelstelsel vormt lange, witte uitlopers en wortelstokken, die als magische spruiten nieuwe planten tot leven brengen. En het wordt nog interessanter: als zo’n wortelstok gebroken wordt, kan elk fragment zich opnieuw ontwikkelen tot een volwaardige plant. Het is dan ook geen wonder dat deze doorzetters vaak als ‘onkruid’ worden beschouwd – ze zijn echte taaie klanten!
Rembert Dodoens (1517-1585) schreef al in zijn beroemde Cruijde Boeck: “Dese cruyden wassen van selfs in die moeshoven ende op die velden/ ende worden voor oncruyden ghehouwen.”
Akkermelkdistel in de kruidengeneeskunde
Sonchus-soorten behoren tot een groep eetbare wilde planten, waarvan er zo’n 50 bekend zijn die verspreid voorkomen in Europa, Azië en Afrika.
De medicinale effecten van Sonchus-soorten hebben een lange geschiedenis. In China registreerde “Shen Nong’s Herbal Classic” het gebruik van S. oleraceus en S. arvensis in de traditionele Chinese geneeskunde meer dan 1800 jaar geleden.
In de afgelopen decennia hebben wetenschappers wereldwijd het potentieel van deze planten als gewas voor zowel mens als dier onderzocht. Daarnaast hebben ze veelbelovende farmacologische eigenschappen, wat aanleiding heeft gegeven tot verschillende studies. De resultaten van deze onderzoeken wijzen op interessante mogelijkheden voor toekomstig gebruik.
Recent onderzoek toont aan dat Sonchus-soorten sterke medicinale eigenschappen hebben, waaronder leverbeschermende, antikanker, antioxidante, ontstekingsremmende en antimicrobiële effecten. Bovendien kunnen ze helpen bij het voorkomen van hartproblemen.
De wortels werden gebruikt voor de behandeling van astma, verkoudheid en borstklachten. Thee van de bladen zou rustgevende eigenschappen hebben.
Melkdistels werden vroeger gebruikt door zogende vrouwen. Dat is wellicht te verklaren door de aanwezigheid van melksap in de stengel.
Dodoens (Cruijdeboeck deel 5 capitel 12; Bladzijde 602) schrijft ondermeer:
Bron van de afbeelding: https://www.leesmaar.nl/cruijdeboeck/deel5/capitel012.htm
Culinair
De jonge bladen kunnen worden gegeten. Ze smaken enigszins bitter en kunnen worden bereid als sla of gekookt als spinazie. De geroosterde wortel werd gebruikt als koffiesurrogaat.
Uit wetenschappelijke studies blijkt dat Sonchus-soorten een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de voedingsbehoeften van mensen. Sonchus-soorten bleken hoge niveaus van kalium, natrium, koper, calcium, mangaan, zink en fosfor te bevatten.
De voedingsstofsamenstelling van deze vaak onderbenutte groenten toont aan dat ze uitstekende bronnen zijn van eiwitten, ruwe vezels, calcium, ijzer, mangaan en fenolen. Hun voedingswaarde blijkt zelfs hoger te zijn dan die van veel gekweekte groenten, zoals spinazie en kool. Door Sonchus-soorten te consumeren, kan ondervoeding effectief worden bestreden tegen minimale kosten. Daarom zouden zowel de teelt als het gebruik van deze planten sterk moeten worden gestimuleerd.
Medicinaal gebruik van kamille Matricaria chamomilla L. is een beroemde medicinale plant die veel gebruikt wordt in de traditionele geneeskunde om allerlei ziekten te behandelen. Kamille kwam overvloedig voor in Griekenland, waar men al in de oudheid zijn bijzondere geur had opgemerkt. Het is verrassend vast …
In deel 2 over ereprijs gaan we dieper in op het medicinaal gebruik.
Rembert Dodoens, ook bekend onder zijn gelatiniseerde naam Rembertus Dodonaeus (Mechelen, 29 juni 1517 – Leiden, 10 maart 1585)was een plantkundige en arts uit de Zuidelijke Nederlanden. In 1554 verscheen in het Nederlands zijn ‘Cruydeboeck’, een werk van 818 pagina’s met 715 afbeeldingen (200 nieuwe, de overige waren afkomstig uit De historia stirpium van Fuchs), en opgedragen aan Maria van Hongarije. Hij besprak daarin 1060 planten, die hij in zes groepen verdeelde. De geneeskruiden worden er – als derde groep, met 121 afbeeldingen – uitvoerig in beschreven.
Uit Dodoens’ Cruydeboeck. Klik op de afbeeldingen om ze op groter formaat te bekijken. Bron van de afbeeldingen: http://biolib.de/dodoens/
Cracht en werckinghe
“Eerenprijs es seer goet ghebruyckt tot die verstoptheyt ende weedom der nieren (als Paulus schrijft).
Eerenprijs in water ghesoden (gekookt) ende dat ghedroncken/ heylt (heelt) alle oude en versche wonden/ ende suyveret tbloet van alle quade corruptien ende vuyle verbrande vochticheden/ ende midts dijen es seer goet ghedroncken die scorft zijn/ die eenighe quade ruydicheyt/cleyn poxkens oft maseren hebben.
Water van Eerenprijs ghedestilleert met wijn ende menichmael overghehaelt tot dattet rootachtigh worde/ es seer ghepresen tot die oude hoesten/ uutdroginghen ende ghequetstheyt vander longhene/ want men schrijft van hen datter alle ulceratien/ sweeringhen ende quetsuren der longhene kan heylen.
Dat Eerenprijs wijfken es van ghelijcke natueren/ maer dat manneken es in alder manieren beeter en bequaemer.”
Medicinale toepassingen van mannetjesereprijs
Mannetjesereprijs verdient een ereplaatsje, want de Latijnse naam heeft niet voor niets officinalis in zich. Daarmee wordt aangegeven dat de plant als geneeskruid gebruikt werd in de apotheken. Ereprijs helpt bij vaste slijmen. Het helpt om ze op te lossen en is daarom handig bij verkoudheden, hoest, of als je last hebt van je luchtwegen.
Er zitten geen eetbare onderdelen aan deze plant maar er kan wel een thee van de blaadjes worden gedronken. Deze thee is bitter. Mannetjesereprijsthee kan goed werken bij de behandeling van astma omdat het meehelpt om slijmen op te lossen. Ook helpt een tasje thee van ereprijs bij zenuwen.
Infuus: 2 tot 3 kopjes per dag. Gebruik 1.5 gram kruid per kop thee.
Sommige mensen gorgelen met veronica om pijnlijke mond en keel te behandelen. Het wordt soms rechtstreeks op de huid aangebracht om voettranspiratie te stoppen, wonden te genezen en aanhoudende huidproblemen en jeuk te behandelen. Wellicht komt de legende die we in een vorige bijdrage besproken hebben van deze toepassing.
Zwakke en gevoelige personen gebruiken het als een maagmiddel dat zacht werkt en dat ook de spijsvertering bevordert want ereprijs is ook effectief bij maag- en darmproblemen. Recente studies hebben namelijk aangetoond dat ereprijsthee een effectieve preventieve behandeling kan zijn voor maagzweren.
Wat echt opmerkelijk is, is dat het geweldige resultaten biedt tegen zenuwachtigheid, vooral als die het gevolg is van mentale spanning. Een kopje voor het slapengaan kan echt wonderen verrichten vanwege zijn kalmerende effect, waardoor de geest helder wordt en duizeligheid verdwijnt. Als je het mengt met selderwortel, helpt het tegen zenuwzwakte en somberheid. Zelfs bij aandoeningen zoals geelzucht, nierstenen, reuma en jichtpijn blijkt ereprijs uitstekend te werken!
In gevallen van geelzucht, lever- en miltziektes wordt een mengsel aanbevolen: combineer 50 gram paardenbloemwortel, 25 gram wilde cichoreibloemen, 25 gram onze-lieve-vrouwebedstro en 50 gram ereprijs. Deze kruiden worden grondig gemengd. Drink elk jaar een tijdlang thee van (versgeplukt) ereprijs! Het vermindert niet alleen aderverkalking maar voorkomt het en geeft aan het lichaam nieuwe lenigheid door zijn bloedzuiverende werking.
Wat geweldig is, is dat mannetjesereprijs in oude kruidenboeken niet alleen wordt geprezen vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen bij wonden, maar ook specifiek bij ontstoken en langzaam helende wonden, vooral bij scheenbeenwonden. Eerst worden de wonden besprenkeld met de thee, gevolgd door een kompres gedrenkt in verse thee dat de hele nacht blijft zitten, waarna alles wordt verbonden.
Mannetjesereprijs is een volkomen veilig geneeskruid; er zijn geen bijwerkingen bekend als het in therapeutische doses wordt toegepast.
Hoewel Veronica-soorten traditioneel worden gebruikt vanwege hun antibacteriële werking, zijn er slechts een paar studies die het sterke antibacteriële effect ervan hebben aangetoond.
Veel auteurs veronderstelden ook dat de cytotoxische activiteit van Veronica-planten geassocieerd is met hun antioxiderende en ontstekingsremmende effecten. Studies die de therapeutische effecten van het geslacht Veronica bij mensen aantonen zijn echter schaars, met uitzondering van Veronica officinalis.
Groot Handboek Geneeskrachtige Planten
Een deel van de informatie over de in dit artikel genoemde geneesplant komt uit het boek “Groot Handboek Geneeskrachtige Planten” van Geert Verhelst. Dat is een handboek in de fytotherapie.
Auteur: Dr. Geert Verhelst,
Uitgave: BVBA Mannavita, Wevelgem, België
ISBN 9789080778467
Geen geneeskundig advies
De informatie op deze website is alleen voor educatieve doeleinden. Deze site vertelt alleen over het traditionele gebruik van specifieke planten zoals vastgelegd in de geschiedenis. Vraag altijd advies aan een arts. Deze site vervangt absoluut geen deskundig advies voor medische behandeling. Raadpleeg altijd een deskundig zorgverstrekker of arts.
Lees daaromtrent onze uitvoerige disclaimer elders op deze website.
In deel 2 gaan we dieper in op de geschiedenis van het medicinaal gebruik door de eeuwen heen.We hebben ons daarbij vooral gebaseerd op het boek “De Historia Naturalis” van Marcel De Cleene en enkele wetenschappelijke websites. (Zie bronnen) De geschiedenis van het medicinaal gebruik …
Look-zonder-look! Het klinkt een beetje als ‘zomer-zonder-zon’, ‘stad-zonder-straat’ of ‘BIB-zonder-boek’. Het is er, maar … het is er niet. Waar haalt deze plant haar naam vandaan? Dat merk je onmiddellijk als je de blaadjes tussen de vingers wrijft. Dan komt er inderdaad een typische knoflookgeur vrij. …
Dit artikel over de medicinale toepassingen van de witte dovenetel is een bijdrage van onze medewerker Broeder Yvan Jacques, herborist en abt van het monasterium Mariakluizen te Brakel (Zegelsem.)
Ze zijn er weer ! De brandnetels en zijn naaste buur de witte dovenetel of Lamium album L.
Alhoewel ze met de witte dovenetel buren zijn, zijn ze geen familie van elkaar. Het zijn wel een van de eerste bloeiers in de tuin van zodra de zon te voorschijn komt. Ik bespreek de Witte Dovenetel die bij de familie van lipbloemige behoort of Lamiaceae.
De naam lipbloemig verwijst naar de bloem die eruit ziet als een opengesperde muil van een dier. Vandaar de naam Lamium met als oorsprong Lamos dat in het Grieks muil betekent.
Je hebt misschien reeds gemerkt dat achter de naam een afkorting staat. Die afkorting is van de wetenschapper die de plant voor het eerst heeft beschreven. In dit geval betreft het de wetenschapper Carl Linnaeus die de plant beschreef in 1753.
Witte dovenetel komt voor in de gematigde gebieden van Europa en Azië.
Ruk de plant zomaar niet uit als ‘onkruid’ want ze bezit héél wat geneeskrachtige eigenschappen.
Wees gerust, ze prikt niet en je kunt ze dus veilig aanraken. Ben je geneteld door die andere netels, neem dan een blad van de witte dovenetel en wrijf het op de jeukende plaatsen. Ga je wandelen met kinderen en ze hebben tegen de netels gelopen, kijk dan of er in de omtrekken geen witte dovenetels staan. Je bent er zo mee geholpen en de traantjes zullen snel opdrogen omdat het de pijn verdooft!
Medicinaal en culinair gebruik
De ganse plant kan je culinair gebruiken en bereiden als spinazie. Rauw in salades past de bloem zeer goed want ze is zeer zoet van smaak. Je kan er bloedzuiverende en ontstekingsremmende thee van zetten. Tinctuur helpt de bloedingen in de neus te stelpen.
Door de adstringerende werking van de plant vinden vrouwen die menstruatiestoornis hebben heil bij deze plant. Er bestaan zalven met tincturen van deze plant om uitwendig te gebruiken. Inwendig versterkt het ook de baarmoeder.
Eveneens kan je het gebruiken wanneer je een urinewegeninfectie hebt opgelopen. Zijn je darmen gevoelig voor krampen en gassen drink dan thee van de witte dovenetel.
Belangrijke opmerking
Deze site vervangt geen deskundig advies voor medische behandeling. Raadpleeg altijd een deskundig zorgverstrekker of arts. Ook wat betreft de op deze website aangeboden culinaire recepten mag u deze niet beschouwen als deskundig advies. Daarvoor dient u zich te richten tot een gehomologeerde arts, fytotherapeut of diëtist. Lees in dat verband ook onze ‘Disclaimer’ elders op deze website. Klik hier.
Dit artikel werd geschreven door Nele Odeur op haar website Scent & Spice. https://www.scentandspice.nlWe danken Nele voor de toestemming om het artikel over te nemen; en we kunnen haar website warm aanbevelen. “Als etnobotanica heb ik wetenschappelijke kennis over het gebruik van planten, als kruidenkundige weet ik …
Tijdens de Middeleeuwen werd het kruid al gebruikt bij kiespijn en neusbloedingen. Men geloofde dat, als de patiënt het takje van het herderstasje links in de hand hield, de bloeding van het rechterneusgat zou verdwijnen en omgekeerd. Hildegard von Bingen Herderstasje wordt niet expliciet genoemd …
De hiernavolgende tekst werd geschreven door Andrea Bleeker. Met dank voor de toestemming om de tekst te mogen gebruiken. We bevelen de website van Andrea ten zeerste aan. Het URL vindt u onderaan dit artikel.
Sterk varkensgras
Ons lichaam heeft een bepaalde hoeveelheid voedingsstoffen nodig om optimaal te kunnen functioneren. In principe moet het instinct aangeven wat daarvoor nodig is, maar op de een of andere manier werkt dat niet altijd even goed. Dan eten we te zoet, te zout of teveel met als gevolg dat we klachten aan het spijsverteringsstelsel krijgen zoals darmgassen, verstoppingen, diarree of suikerziekte.
Verkeerde eetgewoonten kunnen ontstaan wanneer onze geest de verbinding met ons lichaam kwijt is. Hoe kun je die verbinding herstellen?
Een van de planten die je hierbij kan helpen is het varkensgras.
Varkens zijn omnivoren. Net als de mens eten ze veelzijdig en kun je ze alles voorschotelen, ze zijn niet kieskeurig. Wanneer een varken vroeger spijsverteringsklachten had, gaf men hem varkensgras. Blijkbaar hielp dat goed, want het kruid is vernoemd naar het dier. Varkensgras is ook goed voor de mens. Het zit barstensvol mineralen, vooral silicium (kiezelzuur), maar ook met calcium, ijzer en vitamine C.
Varkensgras zet je sterker in je kracht. Bij regelmatig gebruik schenkt het kruid je een betere weerstand en letterlijk en figuurlijk een sterkere ruggengraat.
Medicinaal gebruik
Een leuk weetje: Het beroemde Deense veenlijk, de Man van Tollund, die omstreeks 350 v.Chr. werd gedood en in 1950 bij Silkeborg gevonden is, had vlak voordat hij om het leven kwam, de zaden van varkensgras gegeten.
Alle bovengrondse delen zijn zowel rauw als gekookt te eten en je kunt er thee van maken.
Thee van het kruid maak je door een eetlepel fijngehakt varkensgras (mag zowel vers als gedroogd) in een pan met een liter koud water aan de kook te brengen en het ongeveer tien minuten te laten koken. Daarna kun je het warm drinken of laten afkoelen.
Bij klachten of om aan te sterken wordt aangeraden een tot driemaal daags een beker van dit water te drinken. Bouw de hoeveelheid langzaam op. Het mag langdurig worden ingenomen, desnoods maanden of jaren lang.
Spijsvertering
Het nut van voedsel is onder andere het leveren van bouw- en brandstoffen (energie).Onze voeding is hier niet meteen geschikt voor. In het spijsverteringsstelsel wordt het voedsel kleiner gemaakt en omgezet in stoffen die opgenomen kunnen worden door het bloed. Het bloed brengt de stoffen dan naar de plekken in ons lichaam waar ze nodig zijn.
Varkensgras zorgt ervoor dat alle onderdelen van het spijsverteringsstelsel soepeler bewegen. Zodoende wordt het voedsel sneller omgezet. Ook zuivert het kruid het spijsverteringsstelsel van stoffen die er niet in horen.
Daarnaast verbetert het kruid de werking van de alvleesklier en brengt de bloedsuikerspiegel in balans. Het kruid kan daarom gebruikt worden bij zowel hypoglycemie (te lage bloedsuikerspiegel), als bij suikerziekte (te hoge bloedsuikerspiegel, diabetes type 1 + 2).Verder is het ook te gebruik bij diarree, voedselvergiftiging en boulimia nervosa, een eetstoornis.
Botten en spieren
Bij regelmatig gebruik helpen de vele mineralen in het varkensgras om spieren, bindweefsel en botten te versterken. Het is vooral aan te raden na een botbreuk, om dit sneller te laten herstellen, bij zwakke botten en artrose.
Urinewegen
Varkensgras helpt overtollig vocht af te voeren en helpt kleine stenen in de nieren en blaas te vergruizen en te verwijderen. Bij blaasontsteking en overmatige witte vloed kan het zowel in- als uitwendig gebruikt worden. Bij uitwendig gebruik kun je met lauwe thee spoelen, bijvoorbeeld door middel van een spuitflesje
Diversen
Varkensgras bevordert het ophoesten van slijm. Je kunt het gebruiken bij chronische luchtwegklachten.Bij ontstekingen in mond kun je spoelen met sterke varkensgrasthee.Uitwendig helpt varkensgras wonden sneller genezen. Je kunt een olie of crème van het kruid maken.
Eigen ervaring
Ik heb een paar keer thee van varkensgras gemaakt, maar omdat ik hem niet in mijn tuin heb staan en graag een kuur van drie weken wilde innemen, vond ik het makkelijker om in plaats van de thee de tinctuur verder in te nemen. Na een paar dagen kreeg ik plotseling last van mijn onderbuik en had ik het gevoel dat ik blaasontsteking kreeg. Ik wist dat dit gevoel waarschijnlijk werd “veroorzaakt” door het varkensgras omdat die gruis uit de blaas afvoert. Daarom heb ik erop vertrouwd dat het kruid mijn “probleem” kon oplossen. Ik heb daarom éénmaal een dubbele dosis varkensgras ingenomen, ben veel gaan drinken en daarna gaan liggen. Even later, na een toiletbezoek, was dat nare gevoel voorbij. Dit hoeft natuurlijk niet bij iedereen te gebeuren. Toch wil ik meedelen dat soms door het gebruik van kruiden er iets met of in je lichaam gebeurt waar je niet op bedacht bent. Ook moest ik tijdens het gebruik van de tinctuur elke nacht een paar keer mijn bed uit om te plassen.
Belangrijke opmerking
Bouw de hoeveelheid langzaam op. Laat je persoonlijk adviseren of het kruid geschikt voor je is wanneer je medicijnen gebruikt, ernstig ziek of zwanger bent. Neem voor kinderen kleinere hoeveelheden.
Let op! Soms veroorzaakt het een fotosensibele reactie. Het is ook niet geschikt voor mensen met een aanleg voor reuma, artritis, jicht en nierstenen.
Het is belangrijk op te merken dat de werkzaamheid en veiligheid van deze traditionele toepassingen niet uitgebreid zijn bestudeerd, en het wordt altijd aanbevolen om een gekwalificeerde zorgverlener te raadplegen voordat u kruidengeneesmiddelen gebruikt.
Lees daaromtrent ook de disclaimer op deze website.
Tekst: Andrea Bleeker – herboriste, Nederland We bevelen de websites van Andrea Bleeker ten zeerste aan.
Verschillende delen van de paardenbloem, waaronder de bladeren, wortels en bloemen kan men gebruiken vanwege hun potentiële medicinale eigenschappen. Dioscorides Volgens sommige bronnen wordt de paardenbloem al vermeld in de ‘Materia Medica’ (Περὶ Ὕλης Ἰατρικῆς) van Dioscorides, een Griekse arts en farmacoloog die in de 1e …
Als je door Brugge wandelt zie je overal op oude vestingmuren, op bruggen en kademuren, op de stoep, tegenaan huisgevels en op daken de muurleeuwenbek, met zijn sierlijke lila bloempjes met kleine gele vlekken. Gelukkig niet enkel in Brugge, evenzo in andere steden, want deze typische …