De geheimen van de berk – betula (deel 2)

Symboliek en rituelen

De berk is een typische lenteboom.  Zijn symboliek is begrijpelijk, want in de noordelijke streken van Europa is de berk de eerste loofboom die in de lente uitloopt en aldus het nieuwe leven aankondigt.

De Kelten hadden de gewoonte om de doden met berkentakken te bedekken. Dit zou een verwijzing kunnen zijn naar het andere (nieuwe) leven dat de overledenen wacht.

De berk was de heilige boom bij uitstek voor de Siberische volkeren. Hij symboliseerde er de ‘axis mundi’ (de spil van de wereld). Als kosmische pijler kreeg hij zeven, negen of twaalf inkepingen die de hemelen voorstelden. De berk symboliseerde dan ook de weg waarlangs de hemelse energie tot ons komt en langs dewelke het menselijk verlangen naar de hemel stijgt. 

In vele oude tradities was de berk verbonden met het leven en is hij symbool van bescherming. De berk werd (wordt?) immers ook geacht om allerlei ongedierte af te houden bij mens, dier en gewassen. Zo leefde het geloof dat al wie op Aswoensdag met de berkenroede geslagen werd, het hele jaar geen vlooien zou krijgen. (Een interessante tip!)

En om alle luizen en ziekten van het vee weg te houden, veegt men de stal met een berkenbezem, die op kerstavond bij klokkengelui werd gesneden, terwijl men met de rug naar de koeien gekeerd stond. 

Onnodig te zeggen dat ook heksen en boze geesten door berkentwijgen worden geweerd. Heksen moeten namelijk eerst de blaadjes van de berk tellen vooraleer ze naar binnen kunnen. Die telling neemt echter zoveel tijd in beslag dat de heksen de klus nooit kunnen klaren voor zonsopgang. 

De berk werd ook algemeen beschouwd als een beschermer tegen het duivelsoog en de bliksem, ontstaan uit een ruzie tussen heksen of kwade geesten.

Voor meer informatie omtrent rituelen, symboliek, magie en gebruik verwijzen we naar het boek ‘Compendium van rituele planten in Europa’  (Marcel De Cleene, Marie Claire Lejeune; pg. 191 e.v.)

Eetbaar

De jonge bladeren van alle berken zijn in het voorjaar eetbaar. Ze bevatten onder andere veel vitamine C en de mineralen kalium en calcium. Strooi ze versnipperd over een broodje kaas, een salade of in de soep. In de zomer worden de bladeren te taai om rauw te eten.
Van de bladeren kun je wel een heel seizoen thee bereiden. Laat de thee niet koken, dan gaat de kracht verloren! De smaak is neutraal, eventueel kun je het mengen met een kruid met smaak zoals munt. 

Reiniging

Berkenbladeren worden al eeuwenlang gebruikt om diverse lichaamsklachten te verlichten.
De berk heeft de eigenschap onze levenssappen beter te laten stromen en het lichaam te prikkelen om te reinigen. Wanneer je theedrinkt van het blad van de berk, dan zal je waarschijnlijk merken dat je veel meer moet plassen en dat de urine donker van kleur wordt door de afvalstoffen die uitgescheiden worden.
De thee wordt door deskundigen vooral aangeraden bij reumatische klachten. Wanneer het lichaam zijn afvalstoffen niet uitscheidt, dan worden deze door het lichaam als kristalletjes opgeslagen in de gewrichten. Deze gaan irriteren en veroorzaken pijn en ontstekingen. Pijnstillers en ontstekingsremmers pakken helaas de oorzaak van de pijn niet aan.

De berk werkt als een reinigende zeep door het hele lichaam en helpt daarmee het bloed te zuiveren en gifstoffen, kristalletjes en overtollig vocht af te voeren. Vanwege de reinigende spoeling die de berk het lichaam geeft, kunnen kleine nier- en blaasstenen afgevoerd worden. 

Van het berkenblad wordt ook een alcoholische oplossing gemaakt, genaamd Betula tinctuur. Deze werkt krachtiger dan de thee en is verkrijgbaar bij de betere drogist. Vraag altijd het advies van een arts of gehomologeerd fytotherapeut bij ernstige klachten en/of wanneer je medicijnen wil combineren met berkentinctuur.

Huid en haar

De berk heeft ook herstellende eigenschappen voor huid & haar. Was je haar met berkenshampoo bij vet haar, haaruitval en roos. Of maak een spoeling van berkenthee.

Waarschuwing voor blondines: De berk kan je haar donker kleuren, dus wanneer je blond wilt blijven kun je beter een ander kruid zoeken.

De berk verbetert de stofwisseling van lichaamscellen en dit stimuleert het herstel van weefsels. Daarom kan de boom een grote hulp bij huidklachten zijn zoals bij (zwemmers)eczeem, psoriasis en open been.

Je kunt het lichaam van binnenuit herstellen door thee of tinctuur van de berk te gebruiken. Eczeemplekken kunnen gereinigd worden met berkenthee en maak een eenvoudige berkencrème om de huid te herstellen.

Berkencrème recept

Dit heb je nodig:

– Kokosolie
– Mooie berkenbladeren
– Glazen jampot
– Pan

Vul de jampot tot ongeveer de helft met in stukjes gescheurde berkenbladeren. Smelt de kokosolie en giet dit op de bladeren zodat ze ruim onder de olie staan. Doe GEEN deksel op de pot. We gaan de pot met olie au bain-marie verwarmen.  Zet de jampot in een pan die iets groter is dan de jampot en vul de pan met een flinke laag water. Zorg dat het water niet in je jampot kan komen.  Zet de pan op het kleinste pitje en breng het water zacht aan de kook. Doe GEEN deksel op de pan, het vocht uit de bladeren moet kunnen verdampen. 
Roer de olie met de bladeren geregeld om met een lange houten satéprikker of houten lepel. 

Let op dat de pan niet droog kookt, eventueel voeg je af en toe water toe.
Na drie uur zachtjes koken is de kracht van de berkenbladeren in de olie getrokken en kun je de bladeren eruit zeven. Wanneer de kokosolie afkoelt wordt hij weer hard. Kokosolie is hard bij kamertemperatuur en vloeibaar boven de 25 graden. Bij warm weer wordt je crème daarom weer vloeibaar en kun je het dan beter in de koelkast zetten.
De crème blijft ongeveer een jaar goed.

Allergie

Helaas hebben veel mensen last van de berkenpollen en klagen ze over allergische reacties. Een allergische reactie kan mogelijk veroorzaakt worden wanneer er te veel afvalstoffen in je lichaam zitten. Het immuunsysteem is dan overbelast en reageert dan overdreven.
Bij deze klachten zou je er goed aan doen van je vijand een vriend te maken en je lichaam te reinigen door het drinken van thee met berkenbladeren.

Geheim van de berk

Berken hebben in het voorjaar een zeer sterke sapstroming. Om te voorkomen dat de boom doodbloedt, mag de boom daarom alleen in de herfst en winter gesnoeid worden. Wanneer je echter in maart deskundig een dunne tak van de boom zaagt, kun je een beetje berkensap in een kan of fles opvangen. Berkensap is een zoete, licht kleverige en energierijke vloeistof die heel gezond is voor de mens. De berk heeft dit sap diep uit de aarde opgezogen. Daarna is het sap ontelbare kleine cellen gepasseerd en hierdoor optimaal gereinigd.

Maak de fles stevig vast aan de boom, hou hem regelmatig in de gaten en zorg dat de fles niet kan overstromen. Een grote boom kan wel twee liter sap per dag bij elkaar druppelen. Als er meer sap uit de boom komt, moet je de wond (gedeeltelijk) dichten, want anders kan hij doodbloeden. Doe dan wat klei of bijenwas over de wond. (foto’s op: https://kruidenmassages.nl/berk.html)

Insecten zijn ook dol op dit zoete sap. Bindt eventueel een plastic zak over je fles om te voorkomen dat insecten in je waardevolle sap gaan zitten. Overigens kun je de insecten er gewoon uitzeven. 

Berkensapkuur

Je kunt het sap puur drinken, maar als kuur wordt aangeraden 3 x daags een eetlepel verdund in water in te nemen. Helaas is vers berkensap slechts een paar dagen houdbaar in de koelkast.  Wanneer je twee delen berkensap met één deel wodka of jenever mengt, dan blijft het sap minstens een half jaar goed…

Credits

Dit artikel is geschreven op basis van een eerder gepubliceerd artikel van onze mede-redacteur Andrea Bleeker (Kruidengeheimen.nl) https://www.kruidenmassages.nl/berk.html
Met dank aan Andrea om het artikel ter beschikking te stellen.

Geheimen van de berk op YouTube

https://www.youtube.com/watch?v=-p820SOWmLk

Disclaimer

Raadpleeg altijd een arts of een gehomologeerd fytotherapeut voor u planten gebruikt voor medicinale redenen. We raden ten stelligste af om op eigen houtje met planten te gaan experimenteren. Laat u begeleiden door een deskundige terzake. Lees hieromtrent onze disclaimer elders in deze website.

Bronnen en meer informatie

https://kruidenmassages.nl/berk.html

https://nl.wikipedia.org/wiki/Berk

https://www.ecolonie.eu/nl/projecten/plant-van-de-maand/berk-betula

https://www.floravannederland.nl/planten/ruwe_berk

https://www.ecopedia.be/boom/ruwe-berk

https://www.west-vlaanderen.be/ontwikkelingsstadia-ruwe-berk

https://www.naturetoday.com/intl/nl/observations/natuurkalender/species/plants/silver-birch

 Signatuur en eigenschappen van kruiden, Yvonne Maessen, voor informatie over het boek, klik hier.
– Boeken van dokter Geert Verhelst, voor meer informatie klik hier.

De symboliek van bomen; Abe J. van der Veen; 2012; ISBN 9789461932013

Compendium van rituele planten in Europa; Marcel De Cleene, Marie Claire Lejeune; 2024, ISBN: 9789056157104