21 juli 2025

Tussen stoeptegel en rioolrooster (deel 2)

Vandaag verkennen we opnieuw de stad op zoek naar wilde planten — daar waar je ze misschien niet meteen verwacht: tussen stoeptegels, langs gevels en rondom rioolroosters. In deze vergeten hoekjes van de stad, op de grens tussen particulier initiatief en gemeentelijk groenbeheer, vinden planten de ruimte om te groeien.

Soms omdat bewoners hun stoep niet langer schoonvegen — uit onverschilligheid, gemakzucht of simpelweg gebrek aan tijd. Soms omdat gemeentelijke ploegen hun werk moeten onderbreken: door drukte, onverwachte obstakels of toeristisch verkeer.

Precies in die overgangszones, waar menselijke zorgzaamheid tekortschiet of tijdelijk wijkt, krijgen spontane planten hun kans. Ze floreren daar verrassend goed, als een soort stille tegenkracht in een strak georganiseerde stedelijke omgeving.

In zulke omstandigheden ontstaat iets bijzonders: een stukje ongerept groen in het hart van de stad. Geen aangelegd plantsoen, geen geplande beplanting — maar planten die hun eigen plek opeisen. Wil je mee op ontdekkingstocht?

Mannetjesvaren (Dryopteris filix-mas)

Wat dacht je van deze groene kerel? Een mannetjesvaren — en hij voelt zich hier, jawel, in de riool, helemaal in zijn sas. Geef hem wat schaduw, wat vocht, en hij rolt zijn frisgroene bladeren trots uit alsof hij in een boskathedraal staat. Met zijn sierlijke, veervormige bladeren en stevige bouw is hij een klassieke bosbewoner, maar blijkbaar ook niet vies van wat stedelijk avontuur. Tussen beton en baksteen houdt hij moedig stand. Geen diva, wél een taaie klant met een voorliefde voor mysterieuze hoeken. Een plant met klasse, zelfs in het riool.

Tongvaren (Asplenium scolopendrium)

Deze gladde jongen is een tongvaren — en hij vindt het hier, in het riool, ronduit heerlijk. Terwijl andere planten allang de pijp aan Maarten geven, spreidt hij zijn glanzende, tongvormige bladeren met zichtbaar genoegen over het vochtige metselwerk. De constante schaduw, de koele lucht, de muur vol kalk: het is voor hem net een wellnesscentrum. Geen zon nodig, geen opsmuk — gewoon strak, stijlvol en tevreden in zijn ondergronds toevluchtsoord. Een plant die liever in een rioolmuur hangt dan in een bloempot. Stil en bescheiden, maar met een voorliefde voor ruige charme.

Klit (Arctium) specimen

Deze robuuste verschijning in de straatgoot is een klit (ook wel klis genoemd) — en hij laat zich hier duidelijk van zijn beste kant zien. Met zijn grote, ruige bladeren is hij niet te missen. Hij hoort thuis in het gezelschap van ruigtekoningen en laat zich graag zien langs paden, akkers en rommelige hoeken. Er bestaan verschillende soorten klit (Arctium), maar welke we hier precies voor ons hebben, is nog niet met zekerheid te zeggen — ze lijken verdacht veel op elkaar. Eén ding is zeker: wie hem aanraakt, neemt hem mee. Zijn zaadbollen haken zich vast, of je nu wil of niet. We zijn benieuwd hoe hij er over een paar weken bij zal staan — als hij tenminste de kans krijgt om te blijven staan.

Schijnaardbei (Potentilla indica)

Deze charmante kruiper is hoogstwaarschijnlijk een schijnaardbei — en ze voelt zich helemaal thuis in de straatgoot. Met haar drietallige blaadjes en vrolijke uitstraling lijkt ze op een aardbei in vermomming. Maar pas op: wie zich laat verleiden tot een voorproefje van de felrode vruchtjes (als die tenminste nog verschijnen), zal snel ontdekken dat het meer plastic snoep is dan zomerse lekkernij. Zover zijn we nog niet: voorlopig moeten we het doen met de bladeren alleen. De vruchtjes zouden uitsluitsel geven — dus voorlopig blijft het een mysterie tussen de stoeptegels. Wordt vervolgd… tenzij de borstelwagen roet in het eten gooit!

Kleine ooievaarsbek (Geranium pusillum)

We kunnen met vrij grote zekerheid zeggen: dit is de kleine ooievaarsbek. Een vaste klant van stoep en straatgoot, met fijntjes lila bloempjes die zich nergens aan storen — zelfs niet aan sigarettenpeuken of voorbijschuivende zolen. Zijn bladeren zijn bescheiden maar stijlvol ingesneden, en zijn vruchtbeginsels verraden al de typische ooievaarssnavel-vorm.

Een zachtmoedige stadsbewoner met een vleugje elegantie, die zich vlotjes tussen de voegen nestelt. Niet groot van stuk, wel groot in volharding. Wie goed kijkt, wordt beloond — met een glimlach én een piepklein paars bloempje.

Groot hoefblad (Petasites hybridus)

Naast het riooldeksel steekt hier een piepjong groot hoefblad de kop op — nu nog bescheiden, maar geloof ons: dit wordt een kolos in wording. Eenmaal op dreef ontvouwt hij reuzenbladeren die dienst kunnen doen als noodparaplu bij een zomerse plensbui. Zijn voorjaar begint met paarse bloemknoppen die de show stelen nog voor het eerste blad te zien is. Maar zodra zijn bladrozet zich ontplooit, is het hek van de dam: alles wordt bedekt. Een tikkeltje dramatisch, dat wel, maar ook behoorlijk indrukwekkend. Geef hem wat ruimte… of hij eist ze zelf op. We zijn benieuwd naar zijn volgende act.

Herderstasje (Capsella bursa-pastoris)

Hier staat hij dan: het herderstasje — een ranke verschijning met een bescheiden houding, maar wel eentje met een gouden hartje… letterlijk, want zijn kleine zaaddoosjes hebben de vorm van een hart of een mini-herderstas. Je vindt hem op de vreemdste plekken, ook hier in het straatbeeld, tussen stoep en stoeprand. Niet groot, niet luidruchtig, maar wél taai en vindingrijk. Hij bloeit haast het hele jaar door, alsof hij zijn aanwezigheid wil laten voelen zonder zich op te dringen. Geen plant die om aandacht roept, maar wie goed kijkt, merkt al snel: dit bescheiden kruidje heeft karakter. En wist je dat hij vroeger werd gebruikt om bloedingen te stelpen? Een kruid met stijl én een EHBO-verleden.

Bleek cypergras (Cyperus eragrostis)

Bleek cypergras in de straatgoot? Jawel! Deze grassige outsider voelt zich verrassend goed thuis tussen de kasseien en het straatvuil. Oorspronkelijk afkomstig uit Amerika, maar inmiddels ingeburgerd in onze contreien, vooral in verstoorde en vochtige plekjes zoals rioolranden, opritten en – jawel – straatgoten.

Met zijn frisgroene, driekantige stengel en stervormig gerangschikte schermpjes van aren ziet hij eruit als een sierlijk polletje, maar vergis je niet: dit is een doorgedreven overlever. Hij groeit snel, zaait zich vlot uit en trekt zich weinig aan van betonnen beperkingen.

In de tuinwereld wordt hij soms zelfs als onkruid beschouwd, maar geef toe: wie het zover schopt tot tussen de straatstenen, verdient toch een beetje respect. Een elegante rebel met tropische roots die moeiteloos zijn weg vindt in de stadse jungle.

Paardenbloem (Taraxacum officinale)

Tussen stoep en straat groeit de paardenbloem, onverschrokken en helder geel. In de smalle goot, waar men achteloos voorbijgaat, vindt zij toch haar plek. Haar bloemen openen zich naar het licht, terwijl haar wortels zich vastgrijpen in het minste beetje aarde. Een teken van veerkracht in beton en steen. Zelfs als ze wordt weggerukt of vertrapt, keert ze terug, steeds weer. De straatgoot, bedoeld voor afval en water, wordt door haar getooid met leven. Eeuwenlang wordt de paardenbloem medicinaal gebruikt: haar bladeren werken vochtafdrijvend, haar wortel ondersteunt de lever. Een alledaagse plant, met buitengewone kracht.

Madeliefje (Bellis perennis)

Tussen stoeptegel en grasrand bloeit het madeliefje, klein maar onmiskenbaar. Haar witte blaadjes met geel hartje volgen het zonlicht en brengen speelsheid in het straatbeeld. Vaak over het hoofd gezien, maar nooit afwezig, groeit ze waar anderen niet kunnen. Zelfs een kind weet haar te vinden, voor een krans of een wens. Ze is een symbool van eenvoud en volharding. Al sinds de oudheid kent men haar geneeskracht: madeliefjes werden gebruikt om wondjes te helen en blauwe plekken te verzachten. Een bescheiden bloempje, met een lange geschiedenis van zorg en tederheid, midden in de stedelijke vergetelheid.

Rechts staat een schijfkamille. (Matricaria discoidea)