Wilde planten in de stad
Wanneer je aan de wilde boshyacint denkt, zie je ongetwijfeld meteen de sprookjesachtige heuvelbossen van de Vlaamse Ardennen voor je — het golvende landschap rond Brakel, Geraardsbergen en omstreken, waar in het voorjaar een paarsblauwe bloemenzee je adem beneemt. Maar stel je nu eens voor: …
Door Br. Yvan Jacques, Herborist. Wist je dat het woord Salix zijn wortels heeft in het Keltisch? Sal lis betekent letterlijk “bij het water” – een naam die deze boom op het lijf geschreven is, want waar het nat is, daar voelt hij zich thuis. De toevoeging alba verwijst naar het wit van …
Wat daar zomaar uit een stoeprand groeit is herderstasje (Capsella bursa-pastoris), een klein stadswonder dat je waarschijnlijk al talloze keren bent gepasseerd zonder het te beseffen.
Tussen kasseien, op vergeten hoekjes en in de barst van een trottoir duikt het op: een taaie pionier, een plantje dat floreert waar anderen het opgeven. Met zijn witte bloempjes in kruisvorm — familie van kool en mosterd — en zijn sierlijke, hartvormige vruchtjes die doen denken aan de tasjes van herders uit lang vervlogen tijden.
Toch is herderstasje meer dan alleen mooi en taai. Het is eetbaar, met blaadjes die een verrassend pittige toets aan je salade of soep geven. En ooit werd het zelfs als bloedkruid geroemd in de volksgeneeskunde.
Teder én taai, eenvoudig én fascinerend: herderstasje is de stille overlever van de stad, een levend symbool van veerkracht — nederig in vorm, groots in karakter.
Bekijk het herderstasje in deze video.
Muurbloem (Erysimum cheiri) is in Vlaanderen vrij zeldzaam in het wild. In natuurlijke of verwilderde toestand komt ze slechts sporadisch voor, vooral op oude stadsmuren, kerkhoven of ruïnes, waar ze zich soms weet te handhaven. De 13de-eeuwse muur van de O.-L.-V.-Hemelvaartkerk is niet alleen historisch …
Zodra de zon zich zo uitbundig laat zien als de voorbije dagen, lijkt de natuur haast te jubelen van vreugde. Alles komt in beweging: kruiden schieten als pijlen uit de grond en vroege bloeiers toveren van de ene dag op de andere een levend palet …
Op straat begint de lente al met een waar spektakel. Terwijl de zon uitbundig schijnt poppen vier echte snelheidsduivels al op: het klein kruiskruid, de stinkende gouwe, de muurfijnstraal en het charmante herderstasje.
Het klein kruiskruid (foto bovenaan), dat met zijn bescheiden gestalte toch de plicht voelt om een statement te maken, groeit nonchalant langs een gevel alsof het zegt: “Kijk mij eens, ik ben klein, maar o zo dapper!” Met een lichte buiging naar de voorbijgangers geeft hij blijk van een ongekende vastberadenheid die zelfs de grootste bloemen in verwarring brengt. Dankzij zijn snelle levenscyclus en het vermogen om zich aan diverse omstandigheden aan te passen, geldt het klein kruiskruid als een echte pionier in de stad.
Niet ver daarvandaan lacht de stinkende gouwe (een bijnaam die hij met trots draagt) de lente tegemoet. Met een geur die niet alleen de zintuigen prikkelt, maar ook de nieuwsgierigheid van elke voorbijganger.
De naam ‘stinkende gouwe‘ laat je misschien even fronsen, maar haar geur is een waar kunstwerk: een levendige mix van kruidige en aardse tonen. Soms doet ze denken aan de frisse geur van natte aarde na de regen, op andere momenten aan een vurige, rokerige gloed. In de ochtend straalt ze een lichte, dauwfrisse nuance uit, en later, wanneer de zon de bladeren verwarmt, wordt haar aroma intens en warm. Een geurkunstenaar voor liefhebbers van botanisch karakter!
Door de eeuwen heen zijn er ook meldingen dat de stinkende gouwe een rol speelde in traditionele volksgeneeskunde. De aromatische stoffen zouden volgens oude recepten stimulerend en ontgiftend werken, hoewel moderne wetenschappelijke onderzoeken vaak voorzichtig blijven met zulke claims. Toch is het fascinerend te zien hoe een plant die op het eerste gezicht slechts met een prikkelende geur opvalt, een plaats wist te veroveren in de natuurlijke remedies van menig cultuur.
Dan is er de muurfijnstraal. Hij glijdt als een zachte lichtstraal langs de stenen. Van begin april tot laat in de herfst sieren de bloempjes van de muurfijnstraal de talloze kademuren in de stad. In Brugge is hij wellicht in elke straat te vinden. Dankzij een oppervlakkig, maar wijd vertakt wortelstelsel kan hij zich goed vastklampen aan scheuren in muren of andere krappe plekken, waardoor hij ideale pionier is in stedelijke omgevingen.
Deze plant staat bekend om zijn opmerkelijke aanpassingsvermogen; hij verdrijft uitdrogingsstress met minimale wateropname en floreert zelfs onder barre omstandigheden. De muurfijnstraal verspreidt zich zowel via zaad als door stengeluitlopers, wat bijdraagt aan zijn snelle en veelzijdige kolonisatie van verborgen, vaak vergeten plekjes. Daardoor transformeert hij grijze, kille oppervlakken in levendige miniatuurtuinen vol natuurlijke elegantie.
Last but not least pronkt het herderstasje, een kleine verschijning met een groot hart en een vleugje ondeugendheid. Officieel bekend als Capsella bursa-pastoris, behoort tot de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae) en is een eenjarig kruid. In de vroege groei ontwikkelt de plant een rozet van fijne, driehoekige bladeren. In het voorjaar verschijnen er kleine, witte bloemen die snel bloeien en daarna worden gevolgd door kenmerkende, hartvormige zaaddozen. Deze ’tasjes’ helpen bij de verspreiding van de zaden, doordat ze gemakkelijk meewaaien.
Het herderstasje is geliefd vanwege zijn aanpassingsvermogen: het groeit op diverse bodemsoorten en gedijt zowel in zonnige als in schaduwrijke gebieden. Bovendien heeft deze plant een lange geschiedenis in de traditionele geneeskunde; hij wordt onderzocht op antioxidante en ontstekingsremmende eigenschappen. Kortom, het herderstasje is niet alleen een sierlijke vroege bloeier, maar ook een belangrijke speler in natuurlijke ecosystemen en traditionele toepassingen.
https://www.stadsplanten.be/stinkende-gouwe-chelidonium-majus/
DOOR NIC CARSAUW · 06 april 2025 De Kleine brandnetel (Urtica urens) is een eenjarige plant uit de brandnetelfamilie (Urticaceae). Naamgeving De geslachtsnaam Urtica is afgeleid van het Latijnse urere, wat ‘branden’ betekent, verwijzend naar de stekende brandharen die de plant bedekken. De soortnaam urens betekent ‘brandend’ en benadrukt de sterke prikkende werking van …
De Grote ereprijs: een klein blauw wonder in de natuur Langs akkers, in tuinen en tussen het gras duikt een klein, maar opvallend bloempje op: de Grote ereprijs (Veronica persica). Haar helderblauwe bloemetjes met een witte kern lijken bescheiden, maar wie beter kijkt, ontdekt een plant met …
