Wilde planten in de stad
Tijdens het eerste deel van onze ontdekkingsreis door Brugge, samen met bioloog en lichenoloog Tim Claerhout, doken we diep in de betoverende wereld van mossen en korstmossen. We richtten onze aandacht op vijf types die cruciaal zijn voor een experiment dat de impact van hittestress …
In het eerste deel van onze verkenningstocht door Brugge, samen met bioloog en lichenoloog Tim Claerhout, doken we diep in de fascinerende wereld van mossen en korstmossen. We richten onze aandacht op de vijf soorten die centraal staan in een experiment om de invloed van …
Tijdens mijn verkenningstocht door de betoverende straten van Brugge ontdekte ik een wereld die vaak over het hoofd wordt gezien – de mysterieuze levens die zich vastklampen aan de oude muren van de stad. Terwijl ik langzaam mijn weg baande door smalle steegjes en langs middeleeuwse kanalen, werd ik betoverd door de immense biodiversiteit die deze muren herbergen. Elk stukje steen leek een eigen verhaal te vertellen.
Langs de kanten van de gevels kropen delicate groene vingers van klimop, hun kronkelende ranken als levenslijnen tussen de stenen, terwijl mos zachtjes fluisterde in de schaduwrijke hoekjes. De kleine bloempjes van het kandelaartje durfden hun hoofden uit te steken, een uitnodiging voor de voorbijgangers om even stil te staan en te genieten van hun eenvoudige schoonheid.
Zelfs de kleinste scheuren en kieren waren gevuld met een schat aan leven. Minuscule mosplantjes vonden hun weg naar het licht, terwijl insecten en kleine diertjes een thuis vonden in deze kleine oases van groen te midden van het stedelijke landschap.
In deze ogenschijnlijk versteende stadsomgeving vond ik een onverwachte rijkdom aan leven en schoonheid. Het was een herinnering aan de veerkracht van de natuur, die zelfs in de meest onwaarschijnlijke hoekjes een plekje weet te veroveren en te gedijen. Ga je mee op tocht?
Klik op de foto’s om een groter formaat te bekijken.
Onlangs, op 26 maart 2024, volgden we in het Natuurcentrum Beisbroek (Brugge) een basiscursus mossen, onder leiding van dhr. Hans Vermeulen. Stel je voor: een wereld waar eenvoud de essentie van elegantie vormt. In deze onverwachte rijkdom van de natuur schitteren mossen als de meest …
Vandaag heb ik een eerste keer deelgenomen aan een veldonderzoek dat gericht is op het begrijpen van de impact van het stadsklimaat op de biodiversiteit, met een focus op mossen en korstmossen. Dit onderzoek maakt deel uit van een groter project genaamd Hidden Biodiversity, gefinancierd …
Overal waar je kijkt, vind je groen! In elke stad is er wel een stadspark, en als dat er niet is dan is in de wijde omgeving wel een stadsbos te vinden. Stadsleven vermengd met natuurpracht, en wij waren er klaar voor. Onze bestemming? Het weelderige, bosrijke gebied ten zuiden van Brugge, met pareltjes zoals Beisbroekbos, domein Tudor en de betoverende abdijbossen van Zevenkerken. Onze missie? Mossen spotten! En geloof me, we werden overladen met een overvloed aan deze prachtige planten. Het was een dag vol verwondering en ontdekkingen, waarbij we ons één voelden met de natuur om ons heen.
Van de haarmossen is het fraai haarmos het meest aan bos gebonden. De vaak uitgestrekte donkergroene zoden zijn praktisch in elk bos aanwezig in zandgebieden langs de kust en in het binnenland.
Fraai haarmos is een zodevormende plant met tot 15 cm lange, rechtopstaande, meestal onvertakte stengels. De stengelblaadjes zijn 9 tot 12 mm lang, lijnlancetvormig, donkergroen, aan de basis lichter gekleurd en schedevormend. In het bovenste deel van het blad vult de bladnerf bijna het hele blad.
Gewoon haarmos of fraai haarmos lijken sterk op elkaar. Gewoon haarmos kan tweemaal zo lang worden als Fraai haarmos en heeft vaak een lichtere groene kleur dan het diep donkergroene Fraai haarmos. Het blad van Gewoon haarmos is smaller dan dat van Fraai haarmos. Meer uitleg over de verschillen vindt u op de website https://www.yavannah.nl
Meer informatie:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fraai_haarmos
https://waarnemingen.be/species/17547/
https://www.verspreidingsatlas.nl/2924#
https://www.yavannah.nl/infoteksten/haarmos/haarmos.php
Ken je het prachtige gesnaveld klauwtjesmos? Het is als een superster onder de mossen, je vindt het overal en het ziet er altijd geweldig uit! Met zijn weelderige, platliggende stengels vormt het een soort groene mat die de natuur echt opfleurt. En wist je dat die stengels wel tot 10 cm lang kunnen worden? Ze zijn plat en bedekt met delicate blaadjes die ze extra charmant maken.
Maar er is meer! Dit mos heeft een interessante eigenschap: het heeft zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen, maar die zitten op verschillende planten. Dat maakt het hele voortplantingsproces nog boeiender, toch?
En laten we het even hebben over dat opvallende dekseltje, de operculum! Het sluit het sporenkapsel af op een glamoureuze manier, als een modeaccessoire uit de natuur.
Dus, de volgende keer dat je een wandeling maakt, neem even de tijd om dit gesnaveld klauwtjesmos te bewonderen. Het zal je zeker fascineren met zijn unieke uitstraling en interessante eigenschappen!
De botanische naam Hypnum heeft een coole afkomst! Het komt eigenlijk van Hypnos, die oude Griekse dude die de baas was over slaap – ja, de echte slaap! Waarom? Omdat dit mos vroeger werd gebruikt als vulling voor kussens en matrassen, echt waar!
En dan hebben we de soortaanduiding cupressiforme. Klinkt als een mondvol, toch? Maar eigenlijk is het gewoon Latijn voor ‘cipres-vormig’. Dus, stel je voor dat je een stukje mos hebt dat eruitziet als een mini-cipres. Hoe cool is dat?
Dus, als je ooit de botanische wereld in duikt en je ziet Hypnum cupressiforme, dan weet je nu dat het meer is dan alleen maar een naam – het is een stukje geschiedenis en een vleugje natuurlijke flair!
Meer informatie op:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Gesnaveld_klauwtjesmos
Dit mos is echt verbazingwekkend! Het doet het geweldig goed in allerlei verschillende omgevingen, zoals zure heidegebieden, moerassen en droge, schrale graslanden. En weet je wat echt bijzonder is? Het kan zelfs groeien op de grond bij bomen met zure schors en op dode, omgevallen bomen. Het lijkt niet te worden tegengehouden door dingen als verzuring, uitdroging of bemesting – eigenlijk lijkt het er juist van te profiteren! Het is net alsof dit mos een soort superkracht heeft ontwikkeld waardoor het kan gedijen in omstandigheden waar andere planten het moeilijk zouden hebben. In het bos van de Sint-Andriesabdij komt het vaak voor.
Als je door het bos wandelt kan je het heideklauwtjesmos eigenlijk niet missen. Het vormt prachtige matten met zijn stengels die liggen of half opgericht zijn en wel tot 10 cm lang kunnen worden. Ze vertakken zich op een onregelmatige manier en zijn bedekt met bladeren die mooi plat zijn. De stengelblaadjes zijn bleekgroen en zien eruit als kleine ovaaltjes of lancetvormige blaadjes die soms recht en soms een beetje gebogen zijn, net als kleine sikkelvormige kunstwerkjes!
Wat dit heideklauwtjesmos nog spannender maakt, is dat het soms lastig te onderscheiden is van zijn neefje, het gesnaveld klauwtjesmos. Vooral als ze nog jong zijn lijken ze erg op elkaar. Maar weet je hoe je ze kunt onderscheiden? Het heideklauwtjesmos heeft een bleekgroene kleur terwijl het gesnaveld klauwtjesmos meer grasgroen is en vaak een vleugje rood heeft. De stengels zijn duidelijk afgeplat bebladerd. Bovendien groeit het heideklauwtjesmos zelden op bomen, dus dat is ook een handige hint!
Dus, als je de volgende keer door de natuur wandelt en je ziet een prachtige mat van heideklauwtjesmos, stop dan even en bewonder deze wonderlijke plant.
Meer informatie op:
https://www.ecopedia.be/planten/heideklauwtjesmos
https://nl.wikipedia.org/wiki/Heideklauwtjesmos
Oké, dus je bent in het bos en je denkt: “Laat ik eens gek doen en van het gebaande pad afgaan!” Dus daar stap je, tussen de bomen door, en ineens zie je het kussentjesmos! Serieus, die naam is echt op z’n plaats. Het ziet eruit als kleine kussentjes verspreid over de grond. Misschien gebruiken de kabouters ze wel als hoofdkussentjes als ze een dutje willen doen. Wie weet liggen er zelfs een paar te snurken terwijl jij voorbij wandelt!
Dit mos is echt een superheld als het gaat om droogte! Het is echt een kampioen in het overleven zonder water. Wanneer het in contact komt met water van boven de grond, zuigt het dit water op en verandert het van kleur naar een opvallend grijsgroen. Maar, wanneer het een tijdje droog blijft, worden de bladeren licht van kleur en krijgen ze een coole blauwgroene tot zelfs witgele tint, allemaal omdat de speciale hyaliene cellen hun water verliezen.
Dus, dit mos is als een echte actieheld in een droge wereld! Het is net alsof het een ingebouwd watersysteem heeft waarmee het kan aanpassen aan de omstandigheden. Echt geweldig, toch? Dit mos is absoluut een natuurlijke wonder dat bewondering verdient!
Had je ooit gehoord van het geplooid snavelmos? Ik nog niet! Dit buitengewone bladmos, behorende tot de familie Brachytheciaceae, gedijt op voedselrijke humeuze bodems in weelderige bossen, maar ook op stoere rotsen en rond de voeten van bomen! Ik vond het hier in de bossen van de Sint-Andriesabdij Zevenkerke.
Het geplooid snavelmos vormt weelderige, groene tapijten die glanzen als smaragden en zich vaak uitstrekken tot wel 5 cm hoog! Zijn kenmerkende stijf afstaande driehoekige bladeren sieren de grillig vertakte planten die samen losse, weelderige weefsels vormen. En wist je dat als je goed kijkt met een loep, je de prachtige lengteplooien van de stengelbladeren kunt zien? Het is werkelijk een natuurlijk meesterwerk om van te genieten!
https://nl.wikipedia.org/wiki/Geplooid_snavelmos
Dit opmerkelijk lid van de Brachytheciaceae-familie is overal ter wereld te vinden! Een kosmopolitische wonder dat in de meest uiteenlopende leefgebieden en op een breed scala aan substraten gedijt. En raad eens waar ik het ontdekte? In het centrum van Brugge prijkte het trots op een majestueuze boomstam in het Astridpark.
Maar dat is nog niet alles. Het gewoon dikkopmos pronkt met weelderige sporofyten die overvloedig aanwezig zijn. Zijn sporenkapsels, eerst groen van kleur, transformeren bij rijpheid tot een verleidelijk roodbruin, gekromd en elegant, rustend horizontaal of schuin op een ruwe, lange steel.
Dit fascinerende mos gedijt op een verbazingwekkend scala aan substraten – van voedzame bodems tot levenloos hout, van schors tot rotsen, zelfs op stenen muren en afval. En alsof dat nog niet genoeg is, voelt het zich net zo thuis op zonovergoten open plekken als in de beschutting van schaduwrijke hoekjes. Het is geen wonder dat dit mos zo’n algemene verschijning is, zelfs in de weelderigste gazons!
https://nl.wikipedia.org/wiki/Gewoon_dikkopmos
Natuurlijk zijn er nog veel meer coole mossen te ontdekken in het bos (of park). Het zou te gek zijn om ze allemaal hier te beschrijven. Daarom gaan we ons nu beperken tot een teaser van een epische photoshoot die we in de toekomst zullen blijven aanvullen. Dus, als je meer wilt zien, moet je zeker terugkomen naar deze pagina. Blijf nieuwsgierig en laat je verrassen!
Het is zaterdag 17 februari en de zon schijnt stralend aan de hemel! Snel werpen we een blik op de weersvoorspelling voor morgen, en helaas kondigt die een regenachtige zondag aan. We kunnen dus amper wachten om naar de kust te rijden en ons onder …
Zoals alle bryofyten hebben mossen twee vormen van voortplanting: ongeslachtelijke of vegetatieve voortplanting en geslachtelijke voortplanting. Ongeslachtelijke voorplanting Ongeslachtelijke voortplanting kan op verschillende manieren gebeuren. Bijvoorbeeld wanneer stukjes van de stengel of zelfs één enkel blad van de mosplant (per ongeluk) worden afgebroken. Deze stukjes …
Wow, wat een spektakel na al die regenachtige dagen! Kijk eens hoe levendig en sprankelend de mossen en korstmossen erbij liggen. Ze lijken wel te dansen van vreugde na al dat vocht. Het is alsof de natuur hen een verjongingskuur heeft gegeven, en nu stralen ze met hernieuwde energie en vitaliteit. Wat een prachtig gezicht om te aanschouwen.
Terwijl ik mijn ochtendwandeling door de stad maakte, betrapte ik mezelf er weer op dat ik als een detective op zoek was naar verborgen schatten – niet in de lucht of in de verte, maar op de grond! Mijn neus was naar beneden gericht, als een speurneus op het spoor van een mysterie, op zoek naar de verbazingwekkende kleuren die zich onthulden op stoepranden en kademuren. Ah, die fascinerende wereld van de trottoirontdekkingen!
Het is werkelijk verbazingwekkend: hoe beter je kijkt, hoe rijker de ontdekkingen worden. Zelfs op plekken die je dagelijks passeert, blijf je steeds nieuwe dingen vinden. Het is alsof de wereld constant kleine verrassingen voor je in petto heeft, klaar om ontdekt te worden. (9 februari 2024)
De afbeeldingen wisselen om de vier seconden.
Wat zijn mossen? Mossen zijn eigenlijk primitieve mini-sporenplanten die bestaan uit een stengel met blaadjes. Mossen zijn dus géén korstmossen. Ze variëren in formaat van enkele millimeter tot zelfs 10 centimeter. Ze kunnen uitgroeien tot echte matten of plakkaten. In tegenstelling de echte planten hebben mossen …
Wie in de winter – vanwege een gebrek aan andere opties – steeds meer geobsedeerd raken door mos zijn zonder twijfel de botanici. Je weet wel, die door een plantenloep starende individuen die graag op de knieën of – erger nog – plat op hun …
Ik schrijf zondag 10 december 2023, en – ware het niet dat ik zonet de Kerstman voor de voeten liep en mijn agenda gecheckt heb om na te gaan of het geen zinsbegoocheling was – je zou je eind oktober of begin november wanen. De temperatuur stijgt tot in de dubbele cijfers. Het is merkwaardig hoeveel stadsplanten nog in bloei staan. Natuurlijk is het niet meer met de uitbundige grandeur van de zomer, maar je kunt er niet naast kijken dat veel planten zich aanpassen aan het klimaat anno 2023.
Op de kademuren van de Brugse Reie staan nog heel wat exemplaren van de muurfijnstraal in bloei. De voorbije zomer hebben ze met tienduizenden de stad veroverd, en het zijn blijvers. Over een tiental dagen zijn we alweer de kortste dag van het jaar en nog zie ik overal tientallen bloempjes staan. Het zijn als zonnetjes die herinneren aan de voorbije zomer, en de belofte inhouden dat ze volgend jaar in nog groter aantallen terug zijn. Ik heb ondertussen al kleine kiemplantjes ontdekt op het terras van mijn appartement, ver weg van de begane grond. Echte alien invaders zijn het.
De grootste verspreidingskern van muurfijnstraal in Vlaanderen bevindt zich in Brugge, waar de soort verspreid voorkomt op oude muren in de binnenstad. De eerste groeiplaats in Kortrijk (VERLOOVE 2001) werd onlangs tijdens verbredingswerken aan de Leie vernield. Ook in andere steden wordt de muurfijnstraal al geregeld waargenomen. En het ziet er naar uit dat de plant in Vlaanderen overal zal inburgeren in het stedelijke gebied. Een echte stadsplant dus.
Her en der vond ik op de kademuren nog bloeiende exemplaren van de muurleeuwenbek. Vroeg in het voorjaar zie je de eerste bloempjes verschijnen. Als je Ecopedia mag geloven gaat de bloei door tot oktober, maar nu zijn we toch al een eind in december.
Muurleeuwenbek is ook weer zo’n plantje dat veel meer in zijn mars heeft dan je op het eerste zicht zou vermoeden. Na de bevruchting gebeurt er iets magisch. Dan buigt de bloemsteel zich al krommend van het licht af. De ronde vrucht gaat na rijping aan de top open zodat de zaden vrij kunnen komen. Eén van de zaden is echter altijd zo groot dat het de vruchtopening niet uit kan, maar door die kromming van de bloemsteel wordt dit zaadje als het ware in een spleet tussen de stenen geperst. Op oude, zachte cement wordt op deze manier voor de instandhouding van de soort gezorgd. Slim bedacht toch?
De witte dovenetel is ook zo’n plant die iedereen wel kent. In het voorjaar is het ook één van de vroege bloeiers. En die bloei kan heel lang doorgaan. De bovenstaande foto is daarvan het bewijs. Ik vond deze plant gewoon langs een gevel in de stad. Vermoedelijk was hij na de zomer eens ‘gemaaid’ of afgesneden, en is hij nadien gewoon opnieuw beginnen groeien en bloeien. De bladeren stonden er ook nog heel fris bij. De bladeren zijn overigens eetbaar én gezond. Als kruidenthee helpt de witte dovenetel bij keelklachten zoals keelontsteking. Strooi 1 eetlepel gedroogd of vers blad in een kopje en giet er (bijna) kokend water op. Laat de infusie zo’n 10 minuten trekken. Giet het theewater door een zeefje en geniet van je zelfgemaakte infusie. Je kunt er ook je keel mee spoelen en gorgelen. Later komen we in nog uitvoerig terug op het medicinaal en culinair gebruik van witte dovenetel.
Door de zachte temperaturen in de herfst en de overvloedige regenval doen de mossen en korstmossen het ook goed op de oude muren in de stad. Mossen vallen onder de planten, een korstmos niet. Het is namelijk een symbiosevorm tussen een schimmel en een fotosynthetisch organisme dat een bacterie of een alg is. De korstmossen worden dus niet tot landplanten gerekend maar tot de schimmels. Je kunt korstmossen op veel bijzondere plekken vinden. Het zijn vaak plaatsen waar planten niet of nauwelijks groeien, zoals op schors, stenen en zandgrond.
https://www.hogeveluwe.nl/nl/ontdek-het-park/natuur-en-landschap/mossen-en-korstmossen#
https://voordeelkruiden.nl/witte-dovenetel/
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=29446
https://www.ecopedia.be/planten/muurfijnstraal
https://www.floravannederland.nl/planten/muurleeuwenbek
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=29735
