10 december 2023

Stadsplanten in de … nou ja … winter!

Ik schrijf zondag 10 december 2023, en – ware het niet dat ik zonet de Kerstman voor de voeten liep en mijn agenda gecheckt heb om na te gaan of het geen zinsbegoocheling was – je zou je eind oktober of begin november wanen. De temperatuur stijgt tot in de dubbele cijfers. Het is merkwaardig hoeveel stadsplanten nog in bloei staan. Natuurlijk is het niet meer met de uitbundige grandeur van de zomer, maar je kunt er niet naast kijken dat veel planten zich aanpassen aan het klimaat anno 2023.

Muurfijnstraal

Op de kademuren van de Brugse Reie staan nog heel wat exemplaren van de muurfijnstraal in bloei. De voorbije zomer hebben ze met tienduizenden de stad veroverd, en het zijn blijvers. Over een tiental dagen zijn we alweer de kortste dag van het jaar en nog zie ik overal tientallen bloempjes staan. Het zijn als zonnetjes die herinneren aan de voorbije zomer, en de belofte inhouden dat ze volgend jaar in nog groter aantallen terug zijn. Ik heb ondertussen al kleine kiemplantjes ontdekt op het terras van mijn appartement, ver weg van de begane grond. Echte alien invaders zijn het.

De grootste verspreidingskern van muurfijnstraal in Vlaanderen bevindt zich in Brugge, waar de soort verspreid voorkomt op oude muren in de binnenstad. De eerste groeiplaats in Kortrijk (VERLOOVE 2001) werd onlangs tijdens verbredingswerken aan de Leie vernield. Ook in andere steden wordt de muurfijnstraal al geregeld waargenomen. En het ziet er naar uit dat de plant in Vlaanderen overal zal inburgeren in het stedelijke gebied. Een echte stadsplant dus.

Muurleeuwenbek

Her en der vond ik op de kademuren nog bloeiende exemplaren van de muurleeuwenbek. Vroeg in het voorjaar zie je de eerste bloempjes verschijnen. Als je Ecopedia mag geloven gaat de bloei door tot oktober, maar nu zijn we toch al een eind in december.

Muurleeuwenbek is ook weer zo’n plantje dat veel meer in zijn mars heeft dan je op het eerste zicht zou vermoeden. Na de bevruchting gebeurt er iets magisch. Dan buigt de bloemsteel zich al krommend van het licht af. De ronde vrucht gaat na rijping aan de top open zodat de zaden vrij kunnen komen. Eén van de zaden is echter altijd zo groot dat het de vruchtopening niet uit kan, maar door die kromming van de bloemsteel wordt dit zaadje als het ware in een spleet tussen de stenen geperst. Op oude, zachte cement wordt op deze manier voor de instandhouding van de soort gezorgd. Slim bedacht toch?

Witte dovenetel

De witte dovenetel is ook zo’n plant die iedereen wel kent. In het voorjaar is het ook één van de vroege bloeiers. En die bloei kan heel lang doorgaan. De bovenstaande foto is daarvan het bewijs. Ik vond deze plant gewoon langs een gevel in de stad. Vermoedelijk was hij na de zomer eens ‘gemaaid’ of afgesneden, en is hij nadien gewoon opnieuw beginnen groeien en bloeien. De bladeren stonden er ook nog heel fris bij. De bladeren zijn overigens eetbaar én gezond. Als kruidenthee helpt de witte dovenetel bij keelklachten zoals keelontsteking. Strooi 1 eetlepel gedroogd of vers blad in een kopje en giet er (bijna) kokend water op. Laat de infusie zo’n 10 minuten trekken. Giet het theewater door een zeefje en geniet van je zelfgemaakte infusie. Je kunt er ook je keel mee spoelen en gorgelen. Later komen we in nog uitvoerig terug op het medicinaal en culinair gebruik van witte dovenetel.

Mossen en korstmossen

Door de zachte temperaturen in de herfst en de overvloedige regenval doen de mossen en korstmossen het ook goed op de oude muren in de stad. Mossen vallen onder de planten, een korstmos niet. Het is namelijk een symbiosevorm tussen een schimmel en een fotosynthetisch organisme dat een bacterie of een alg is. De korstmossen worden dus niet tot landplanten gerekend maar tot de schimmels. Je kunt korstmossen op veel bijzondere plekken vinden. Het zijn vaak plaatsen waar planten niet of nauwelijks groeien, zoals op schors, stenen en zandgrond.