25 september 2025

Vijfvingerkruid (Potentilla reptans)

Een bescheiden bodembedekker met een rijke achtergrond

Het vijfvingerkruid (Potentilla reptans) is een vaste plant uit de rozenfamilie (Rosaceae), die in grote delen van Europa voorkomt, inclusief België en Nederland. Dankzij haar kruipende stengels, heldergele bloemen en handvormige bladeren is het een opvallende maar vaak over het hoofd geziene soort. Ze groeit vooral in open graslanden, bermen, akkerranden, bosranden en zelfs tussen straatstenen in dorpen en steden.

Botanische kenmerken

Het vijfvingerkruid herken je aan haar kruipende, vaak rood aangelopen stengels die gemakkelijk wortelen op de knopen. Daardoor vormt de plant snel een laagblijvend netwerk van rozetten en bloemen. De handvormige bladeren bestaan meestal uit vijf, soms zeven, gezaagde deelblaadjes. Ze zijn behaard en staan aan lange bladstelen, laag tegen de grond.

Van mei tot in september verschijnen de felgele bloemen, elk met vijf kroonbladen. Ze zijn 2 à 3 cm breed en staan afzonderlijk op lange bloemstelen. Opvallend is dat de bloemblaadjes niet overlappen, wat de bloemen een open, stervormige aanblik geeft.

Verspreiding en ecologie

Het vijfvingerkruid groeit op voedselrijke, vochtige tot matig droge bodems. Je vindt haar in wegbermen, ruigten, hooilanden, langs bospaden en in verwilderde tuinen. Ze is zeer goed aangepast aan menselijke verstoring en komt ook voor in verstoorde grasstroken, tussen kasseien en aan randen van landbouwgronden. In tuinen wordt ze soms bewust aangeplant als bodembedekker, vooral op plekken waar een laagblijvende, onderhoudsarme plant gewenst is.

De bloemen leveren nectar en stuifmeel voor insecten zoals bijen, zweefvliegen en kevers. De uitgestrekte bladmassa bedekt open grond en beschermt zo tegen uitdroging en erosie.

Naamgeving en verwarring

De Nederlandse naam verwijst naar het vijftallige blad, dat doet denken aan een open hand. De botanische soortnaam reptans betekent ‘kruipend’, een directe verwijzing naar de groeivorm. Vijfvingerkruid kan verward worden met andere soorten uit het geslacht Potentilla, zoals Potentilla anserina (ganzerik), die een zilverachtig onderzijde van het blad heeft en langs sloten groeit, of met Potentilla erecta (tormentil), die rechtop groeit en kleiner is.

Vijfvingerkruid — *De typische vingervormige blaadjes*

Volksgeloof en geneeskracht

In de volksgeneeskunde stond vijfvingerkruid bekend om zijn samentrekkende, bloedstelpende en ontstekingsremmende werking. Een thee van de bladeren zou helpen tegen mondslijmvliesontstekingen, diarree en keelpijn. Vroeger werd de plant ook als amulet gedragen: het vijftallige blad werd in sommige streken beschouwd als bescherming tegen het boze oog of als een zinnebeeld van de vijf wonden van Christus. In oude kruidenboeken werd de plant ook wel “armenleeuwenkracht” genoemd — ze zou kracht geven aan zwakken, zowel fysiek als geestelijk.

Een kleine krachtpatser

Hoewel bescheiden van uiterlijk, speelt het vijfvingerkruid een belangrijke rol in de vegetatie: ze stabiliseert de bodem, voedt insecten en biedt inheemse diversiteit. Als sierlijke, onderhoudsarme bodembedekker is ze ook geschikt voor natuurlijke tuinen en kruidenborders. Haar gele bloemen en decoratieve bladeren voegen een subtiele schoonheid toe aan elk landschap.

Wie oog heeft voor het kleine, ontdekt in het vijfvingerkruid een plant vol karakter, geschiedenis en ecologische waarde.

Belangrijke waarschuwing

Deze site vervangt geen deskundig advies voor medische behandeling. Raadpleeg altijd een deskundig zorgverstrekker of arts. Ook wat betreft de op deze website aangeboden culinaire recepten mag u deze niet beschouwen als deskundig advies. Daarvoor dient u zich te richten tot een gehomologeerde arts, fytotherapeut of diëtist.