18 april 2024

Hondsdraf – deel 1

Ik heb ‘hondsdraf’ altijd een vreemde, geheimzinnige naam gevonden. Hondsdraf, met zijn mysterieuze klank die een samensmelting lijkt van twee totaal verschillende werelden. Op de één of andere manier roept het eerste deel van de naam beelden op van mijn trouwe, kwispelende viervoeter, terwijl het tweede deel me doet denken aan dravende paarden. Maar wacht eens even, honden die draven als paarden? Dat klinkt als een scène uit een surrealistische droom. Het is hoog tijd om de waarheid achter deze intrigerende naam te ontrafelen.

De verklaring vonden we op de website “Plant(en)namen”. (Zie bronnen onderaan dit artikel)

Naamgeving

De naam is waarschijnlijk afkomstig van een heel oud, Gotisch woord: Gunderaba.

Gund betekende etter, zweer of wond; en reba betekende rank. Het woord verbasterde naar gonderave, gondrave, hondrave, hondsdraf.

In de donkere middeleeuwen kreeg deze plant de naam ‘wondrav’, een naam die later evolueerde naar het betoverende ‘wondrank’. Dit veelzijdige kruid, geprezen om zijn helende krachten, bracht verlichting bij wonden, jeuk, sciatica en zwellingen.

In het Middelnederlands bestond een plant met de naam ‘goutdraue’ (lees: gontdrāve). Dit kruid, met zijn lange uitlopers die als een weelderige mantel over de aarde kropen, diende als een krachtig tegengif voor diverse huidaandoeningen. Vanouds werd het kruid gebruikt tegen zwerende of ontstoken wonden. Men kauwde op het blad en legde het op ontstoken wonden om ze te laten genezen.

In 1554 wordt hondsdraf in het Cruydeboeck van Rembertus Dodonaeus ‘Onderhave’ genoemd. (deel 6 kapittel 6, bladzijde 716-717). Hij schrijft: “Dit cruyt wordt gheheeten in Griecx Chamaecissos/ In Latijn Hedera terrestris ende Corona terrae/ ende met die namen eest in die Apoteken bekent. In Hoochduytsch Gundelreb. In Neerduytsch Onderhave, In Franchois Lyarre terrestre.” (Bladzijde 718)

Door de eeuwen heen kreeg het plantje vele namen: aardveil, blauwe muur, gesûndheitsbled, kruip door de hage en kruip door de tuin. In Engeland: gill-go-over-the ground of ground ivy.
In Amerika luistert het o.a. naar de welluidende naam ‘creeping Charlie’. 😉

Glechoma hederacea L.

De officiële wetenschappelijke naam is Glechoma hederacea L.

Glechoma komt van ‘Glechon’ (Grieks) en hiermee werd een bepaalde munt- of tijmsoort bedoeld. Dit verwijst naar de familie van de plant: de lipbloemigen.

Hederacea komt van ‘Hedera’ (Grieks) en betekent ‘klimop’. Dit omdat de bladeren van deze plant enige gelijken op klimop. Ook kan hier het klimmend en kruipend groeigedrag mee worden bedoeld.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper of botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt en heeft beschreven. In dit geval staat de L. voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Glechoma hederacea in de publicatie ‘Species Plantarum’. Het is geaccepteerd als het formele beginpunt van de botanische nomenclatuur.

Beschrijving

De plant wordt 15-60 cm groot. De vierkante stengel is liggend tot rechtopstaand en wortelt op de knopen. De bladeren zijn niervormig met een gekartelde rand. Hoe zonniger de standplaats, des te kleiner de bladeren. Van maart tot juni zijn paarse bloemen te zien die in een schijnkrans staan. De onderlip is aan het einde in tweeën gespleten en de bovenlip is vlak en niet bol. Er zijn tweeslachtige en functioneel vrouwelijke exemplaren. De laatste hebben duidelijk veel kleinere bloemen. Hondsdraf doet het praktisch overal. Je kan het zowel in een border, tussen de straatstenen als aan de waterkant aantreffen.

Medicinaal gebruik

Hondsdraf wordt al eeuwenlang in de traditionele geneeskunde gebruikt om milde longproblemen, hoest en bronchitis, maagaandoeningen, diabetes en ontstekingen te behandelen.

Rembertus Dodoens schrijft verder in het Cruijdeboeck deel 6, capitel 7, bladzijde 717 “Kracht ende werckinghe.Onderhave in water ghesoden (?) ende ghedroncken opent die verstoptheyt van der levere ende van der milten/ ende es seer goet seven daghen achtereen ghebruyckt/ denghenen die de geelsucht hebben.”

“Onderhave in der selver manieren dertich oft veertich daghen ghebruyckt es goet den ghenen die dat sciatica – dat es pijne in die hope – hebben.”

“Dit self cruyt ghe…(?) ende in die ooren ghesteken neneempt dat tuyten ende gheneest dat qualick hooren.”

Hondsdraf werd dus blijkbaar voor verschillende doeleinden aangewend. Van de behandeling van lever- en miltklachten, over sciatica tot oorsuizen (tinnitus).

Vrouwen namen het bij menstruatieproblemen. De ontstekingsremmende eigenschappen maakten het een populaire keuze voor de behandeling van hoest en spijsverteringsproblemen. Deze eigenschappen werden recent uitvoerig bestudeerd, maar er is echter meer bewijs nodig om de effectiviteit voor deze toepassingen te beoordelen.

Vanouds werd het kruid gebruikt als kruid tegen zwerende of ontstoken wonden. Men kauwde op het blad en legde het op ontstoken wonden om ze te laten genezen.

De pijn die door brandnetelprikken wordt veroorzaakt, verdwijnt op slag als men een gekneusd blaadje van hondsdraf op het wondje legt. Het aardige is bovendien, dat de hondsdraf en de brandnetel vrijwel altijd dicht bij elkaar groeien. Men zou de hondsdraf daarom de ‘eerste hulp bij brandnetelprikken’ kunnen noemen.

Van de pijnstillende werking van de jonge hondsdrafblaadjes kunnen ook lijders aan jicht en reuma profiteren. In dit geval moet men een handvol blaadjes in een linnen zakje doen en dit in het badwater hangen.

Tenslotte is er dan nog de hondsdrafthee, die door natuurgenezers wordt voorgeschreven bij hoesten, een slechte eetlust, spijsverteringsmoeilijkheden en bij maag- en darmverslijmingen. Men kan de thee maken door drie theelepeltjes gedroogde, jonge blaadjes vijf minuten in (bijna) kokend water te laten trekken. Men moet driemaal daags een kopje van de thee drinken.

(Bron: “Onbekende kanten van bekende planten”, pg. 44-45)

Culinair gebruik

Hondsdraf is al eeuwenlang een smaakvolle toevoeging aan de traditionele keuken. De bladeren en bloemen, het beste als ze jong zijn, geven een robuuste smaak – een eigenzinnige mix van munt, rozemarijn en salie. Avontuurlijke chef-koks voegen het toe aan salades, soepen en stoofschotels.

Op het culinair gebruik komen we later uitvoerig terug in het tweede deel.

Waarschuwing

Hoewel hondsdraf eetbaar kan zijn, is het niet ieders kopje thee – letterlijk. Sommigen kunnen allergische reacties ervaren, dus het is verstandig om in kleine hoeveelheden te bemonsteren als je een ‘first-timer’ bent. Zorg er altijd voor dat planten niet zijn behandeld met pesticiden of herbiciden voordat ze worden geconsumeerd.

Disclaimer

Deze site vervangt geen deskundig advies voor medische behandeling. Raadpleeg altijd een deskundig zorgverstrekker of arts. Ook wat betreft de op deze website aangeboden culinaire recepten mag u deze niet beschouwen als deskundig advies. Daarvoor dient u zich te richten tot een gehomologeerde arts, fytotherapeut of diëtist.
Lees daaromtrent onze disclaimer. Klik hier!