10 mei 2024

Gehoornde klaverzuring

Tussen de tegels van terrassen en stoepen zie je vaak gehoornde klaverzuring (Oxalis corniculata). Gehoornde klaverzuring komt steeds meer voor in stedelijke gebieden.

De soort was zo’n dertig jaar geleden nog nauwelijks op straat te bekennen, maar is nu gewoon een stoere straatjongen geworden! Je vindt ‘m overal: in tuinen, op pleintjes, langs de stoep, zelfs tussen de tegels. Probeer hem maar eens weg te krijgen, het is alsof je een bokswedstrijd aangaat met een taaie straatvechter – niet makkelijk! Ze leven soms maar kort, maar vaak overleven ze de winter ondergronds om in de zomer weer triomfantelijk boven te komen.

Gehoornde klaverzuring hoort oorspronkelijk hier niet thuis. Maar het is een bij kwekers en tuincentra niet uit te roeien onkruid. Dus vaak krijg je met plantjes die je net gekocht hebt er gratis gehoornde klaverzuring bij. En als je het plantje hebt, raak je het, net als bijvoorbeeld zevenblad eigenlijk, nooit meer kwijt. Maar waarom zou je ook. Want het heeft ook voordelen.

Naamgeving

De geslachtsnaam ‘Oxalis’ gaat terug op een Griekse stam dat zuur betekent. De plant bevat inderdaad oxaalzuur.

‘Corniculata’ betekent ‘gehoornd’ of ‘van een hoorntje voorzien’. De bladranden zijn inderdaad bezet met kleine hoorntjes. Tip: gebruik een loep om die te bekijken!

De Nederlandse naam heeft betrekking op de blaadjes, die sterk aan die van klaver doen denken, maar het is geen familie.

Beschrijving

Gehoornde klaverzuring heeft gele bloempjes en bruinrode bladeren. De bloemen zijn alleen bij helder zonlicht geopend. Onder de grond bevinden zich kleine knolletjes. De plant vermenigvuldigt zich snel en heeft een woekerend karakter.

De gele bloemetjes steken erg decoratief af tegen de vaak paarse bladeren.

Vooral op plekken waar niet zoveel betreding is groeit het kruipende plantje goed. De hartvormige blaadjes zijn matgroen tot roodbruin van kleur en zitten met zijn drieën aan het topje van een fragiel stengeltje, dat onmiddellijk afbreekt als je het plantje probeert uit te trekken. Als het zonnig is openen zich de gele bloempjes, die bij bewolkt weer dicht blijven.

De bladeren van klaverzuring lijken overigens op die van klaver, maar deze planten zijn geen verwanten van elkaar. Klavers behoren namelijk tot de vlinderbloemigen en niet tot de klaverzuringfamilie.

De plant bevat een oxaalzuur, zoals in rabarber. Corniculata betekent van een hoorntje voorzien. De bladranden zijn inderdaad bezet met kleine hoorntjes. Gebruik een loupe om dit te bekijken.

De blaadjes van klaverzuring zitten met gewrichtjes aan het uiteinde van de stengel bevestigd. Deze constructie maakt het mogelijk dat de bladeren bewegelijk zijn en kunnen reageren op lichtintensiteit. Het open en dichtgaan van de bladeren doet denken aan het openen en sluiten van een paraplu. In het donker gaan de bladeren in de slaapstand, in het licht gaan ze weer open om zonlicht op te vangen.

Gelijkende taxa

Gehoornde klaverzuring lijkt veel op Stijve klaverzuring (Oxalis stricta), maar de wortelende uitlopers ontbreken daar geheel. Ook heeft Stijve klaverzuring geen (ook geen vergroeide) steunblaadjes en zitten er geen knikken in de vruchtstelen.
Een ware dubbelganger is Kleine klaverzuring (Oxalis exilis). Deze plant heeft steeds maar 1 bloem, nooit een oranje bandje in de bloem en, naast 5 slecht ontwikkelde, 5 goed ontwikkelde meeldraden. Ze is verder in alle onderdelen kleiner.

Een woekeraar

De zaden groeien in een doosvrucht, die op een steel omhoog staat en waarvan er gaandeweg de bloei talloze worden gevormd. Als de zaadjes eenmaal rijp zijn worden ze bij de minste beroering (wind, vingers) verschillende kanten opgeschoten, hetgeen een woekerende werking geeft. Het plantje kan flink woekeren en is ijzersterk. Met een onkruidverdelgingsmiddel (trouwens erg slecht voor het milieu) is het niet weg te krijgen. Na een tijdje komt hij toch weer tevoorschijn.

Herkomst en verspreiding

Het plantje is afkomstig uit Noord-Amerika – al lees ik ook hier en daar dat het uit Zuid-Europa afkomstig is – en heeft zich in onze streken ingeburgerd.

Het plantje gold in Vlaanderen lang als zeldzaam akkeronkruid, maar sinds het laatste kwart van de twintigste eeuw is er een gestage uitbreiding in stedelijk gebied vooral in het westen en midden van Vlaanderen.

Culinair gebruik

Gehoornde klaverzuring is eetbaar. Het heeft een lichtzure en ook zoutige smaak, die ik niet onaangenaam vind. De plant bevat een oxaalzuur, zoals in rabarber, maar je zult er niet snel té veel van binnenkrijgen. In India is deze gehoornde klaverzuring een gewilde seizoengroente. En de blaadjes smaken licht citroenachtig en erg lekker in een salade. Trouwens ze maken de salade ook gelijk vrolijker, zeker als je er ook wat bloemetje door mengt.

De hele plant is rijk aan vitamine C. Enkel in grotere hoeveelheden kan de zure plant schade doen aan de kalkopname door het lichaam.