8 mei 2024

Draadereprijs

Al jarenlang ben ik stiekem verliefd op Veronica. Haar hemelsblauwe ogen stralen als de helderste luchten, en haar gracieuze verschijning betovert mijn ziel telkens opnieuw. Het is een liefde die diepgeworteld is, een liefde die bloeit met elke blik die ik op haar werp.

Het is geen geheim voor mijn echtgenote, want zij kent mijn liefde voor Veronica. In plaats van jaloezie koestert ze begrip en zelfs aanmoediging. “Lief plantje,” zegt ze dan met een glimlach, “en wat een prachtige naam draagt ze!” Veronica filiformis, ofwel draadereprijs. Kan er een naam zijn die beter past bij haar betoverende schoonheid?

En Veronica is niet alleen, ze heeft enkele betoverende zusjes die haar pracht delen. Van de gewone ereprijs tot de akkerereprijs, elk lid van haar bloeiende familie straalt met een natuurlijke charme.

Ereprijs (Veronica) is een groot plantengeslacht. In België zijn er 23 wilde soorten bekend. Daarnaast zijn er ook nog een aantal soorten in cultuur. Wereldwijd bestaan er meer dan 500 soorten.

Reden genoeg om eens op zoek te gaan naar de betekenis van die mooie naam.

Naamgeving

In het Verklarend woordenboek van wetenschappelijke plantennamen; C.A. Backer (1936), lezen we:

“Oude plantennaam, naar welks afkomst en betekenis allerlei gissingen zijn gemaakt. – Volgens sommigen is hij samengetrokken uit ‘vere unĭca (planta), de waarlijk enige (plant), met zinspeling op de geneeskrachtige eigenschappen van Veronĭca officinālis L.”

Rembert Dodoens heeft het in zijn Cruydeboeck (1554) inderdaad over het medicinaal gebruik van ereprijs: “Eeren prijs in water ghesoden ende dat ghedroncken, heylt alle oude en versche wonden en suyveret tbloet van alle quade corruptien ende vuyle verbrande vochticheden.”

Volgens anderen is de naam Veronica ontstaan uit “vera una icon”. Letterlijk vertaald: “het enige waarachtige beeld”. Dit is een zinspeling op het doek – thans in de Sint-Pieterskerk te Rome bewaard – die “de Heilige Veronĭca den het dwarshout van zijn kruis torsenden Jezus toereikte om zich het bloed en zweet van het gelaat te wisschen; op dien doek zou sindsdien het beeld van dat gelaat zijn afgedrukt. In de bloemkroon sommiger Veronĭca-soorten heeft men een gelijkenis met dat beeld trachten te vinden.”

Nog anderen beschouwen het woord Veronica als een verbastering van de oude plantennaam Betonĭca. Ook Rembert Dodoens schrijft in het Cruijdeboeck; deel 1 capitel 16 blz. 32: “Eerenprijs wordt van Paulus Aegineta Lib. 7. in Griecx Bettonice gheheeten / dat es in Latijn Betonica, … Die ghemeyne cruyt liefhebbers nuemse in Latijn Veronica…”

Rembert Dodoens 'Eerenprijs' — *Uit het Cruijdeboeck van Rembert Dodoens*

Veronica is ook een Griekse meisjesnaam, die “brengster van de zege” betekent.

Het tweede deel van de wetenschappelijke naam, filiformis, komt van het Latijnse ‘Filum’ (draad) en Formiskomt van Forma (vorm). Filiformis betekent dus letterlijk ‘kruipend over de grond als een draad’.

De Nederlandse naam

De herkomst van de naam ereprijs is niet geheel duidelijk. Er zijn drie mogelijke verklaringen:
Het zou afgeleid kunnen zijn van een uitspraak van Rembert Dodoens (1517 – 1585) die de plant “eer ende prijs oft loff gaf” vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen.

Een tweede mogelijkheid is dat een koning van het Frankische Rijk ontzettend last van huiduitslag had en dit plantje gebruikte om te genezen. Dat lukte wonderwel en dus gaf hij het plantje de naam ereprijs.

Ereprijs zou zijn naam ook te danken kunnen hebben aan het feit dat in de Middeleeuwen winnaars van grote toernooien een krans kregen van deze bloemen.

Voorkomen

Ereprijs wordt soms als onkruid beschouwd in gazons, tuinen en op ruderale plekken. In de stad vind je de hemelsblauwe bloemen van draadereprijs.

Draadereprijs staat op zonnige, droge tot vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, basenrijke en meestal kalkrijke bodem die uit allerlei grondsoorten kan bestaan. Ze is niet bestand tegen hoog opschietende vegetaties. De overblijvende plant groeit in onze contreien in gemaaide gazons, in vochtige bemeste graslanden, in bermen, op dijken en in uiterwaarden. Verder op oevers en in rotstuinen, op begraafplaatsen en sportvelden, op stortplaatsen en braakliggende grond en tegen muren.

In Vlaanderen is het vrij algemeen, maar zeldzaam in de Polders, de duinen en de Kempen.

Oorsprong en verspreiding

Ze stamt oorspronkelijk uit de Kaukasus en is in de 20e eeuw ingeburgerd in West- en Midden-Europa. De soort is algemeen, vooral in stedelijke gebieden, maar vrij zeldzaam in de kustgebieden en op de zandgronden.

De plant verspreidt zich meestal met behulp van mensen. Door bijvoorbeeld een gazon te maaien waarin draadereprijs staat snijd je de stengels in stukken die op deze manier verspreid worden. Al deze stengelstukken kunnen in de aarde opnieuw wortelschieten en dan ontstaat uit zo’n fragment een nieuwe plant.