Winterpostelein

Winterpostelein (Claytonia perfoliata) is een uitheemse eenjarige plant uit de bronkruidfamilie. De plant is tijdens de bloei gemakkelijk te herkennen aan de schotelvormige bladeren, waar de (bloei)stengel doorheen lijkt te groeien. Het is een klein gewas met een prachtige groene kleur, lekker knapperige, sappige blaadjes op steeltjes en bomvol vitamine C en ijzer. 

Voorkomen

De plant is oorspronkelijk afkomstig uit het westen van Noord-Amerika.

Op het trottoir ga je de plant niet vinden, maar meer kans heb je onder laanbomen, in middenbermen, begraafplaatsen, plantsoenen, stadstuintjes, duinbossen en tegen muren in een stedelijke omgeving.

Naamgeving

Claytonia is genoemd naar John Clayton (1694–1773), die in Amerika veel planten verzamelde. Perfoliata is afgeleid van de Latijnse woorden “per” (door) en “folium” (blad) vanwege de steel die schijnbaar door het blad is gegroeid.

Engels: Miner’s lettuce, Winter Purslane, Indian lettuce
Frans: Claytonie perfoliée
Duits: Gewöhnliches Tellerkraut

Verwar winterpostelein niet met postelein (Portulaca oleracea). Die stamt waarschijnlijk uit India, maar het wordt al eeuwenlang als groente gekweekt. Winterpostelein behoort tot dezelfde familie, maar tot een ander geslacht. 

Winterpostelein – de naam zegt het eigenlijk al – is helemaal niet vorstgevoelig. Integendeel… Eens je het in je tuin hebt, vormt het elk jaar spontaan een winterdekentje.

Beschrijving

De Duitse benaming ‘Tellerkraut’ zegt veel over zijn uiterlijk. De vlezige bladeren die aan de uiteinden van de dunne stengels van 10-30 cm lang groeien, zien eruit als borden of kleine kommen. In het voorjaar groeien er kleine, zachte witte bloemen in het midden. De bladeren van de plant zijn opvallend felgroen, vlezig en hebben een gladde rand, bedekt met een wasachtige laag. Ze hebben drie verschillende vormen: basale, volwassen en deze die geassocieerd worden met de bloemen.

De cirkelvormige bladeren rond de bloemstengels zijn eigenlijk twee bladeren die samengevoegd zijn, zonder de typische bloemblaadjes die rechtstreeks aan de stengel zitten. Naarmate de plant ouder wordt, verkleuren de bladeren naar rood.

De zaden van de winterpostelein ontkiemen alleen bij temperaturen onder de 12°C, meestal pas na oktober. Ze vormen een bladrozet en overleven zo de winter, zelfs bij koud weer.

Tijdens de winter overwinteren de planten als een rozet, waarin de ruitvormige bladeren op lange stelen staan. Als ze gaan bloeien, ontstaan er bloemstelen uit de oksels van deze vlezige rozetbladeren, die onder de bloeiwijze lijken op doorboorde bladeren.

De stengels van de plant zijn rechtopstaand, kaal, glad en enigszins vlezig, met een lichtgroene tot roodachtige tint. Ze groeien vaak in groepen. De rozetbladeren hebben lange stelen en zijn ruitvormig tot eirond, variërend van groen tot geelgroen, afhankelijk van de groeiplaats. Het bladpaar onder de bloeiwijze is vergroeid en lijkt op een schoteltje.Het vruchtbeginsel groeit meestal na zelfbevruchting uit tot een doosvrucht, omhuld door twee groene kelkbladeren. In de doosvrucht ontstaan de zaden, die een mierenbroodje hebben. Mieren verspreiden graag dit zaad door het mee te nemen naar hun nest.

Culinair

Voor velen, en misschien ook voor u, wordt het vaak beschouwd als niet meer dan een hinderlijk onkruid. Echter, dit doet de plant ernstig tekort. Het is niet alleen lekker van smaak, maar het bevat ook een overvloed aan voedingsstoffen. Volgens een studie gepubliceerd in het ‘Journal of the American Dietetic Association’bevat 100 gram winterpostelein een derde van uw dagelijkse behoefte aan vitamine C, 22% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine A en 10% van de dagelijkse ijzerbehoefte. Tijdens de goudkoorts aten mijnwerkers het om scheurbuik te voorkomen. Vandaar dat het in het Engels ook ‘Miner’s lettuce’genoemd wordt.

Deze plant is geschikt om te gebruiken als groente, zowel rauw in salades als gekookt zoals spinazie. Het is het beste om de plant te oogsten voordat hij gaat bloeien.

Meestal wordt het rauw gegeten in salades, maar het is niet zo delicaat als gecultiveerde sla. Soms wordt het gekookt als spinazie.   De smaak is trouwens vergelijkbaar met die van spinazie.

Voorzichtigheid is geboden want – net als spinazie en rabarber bijvoorbeeld – kan winterpostelein grote hoeveelheden natriumoxalaat bevatten.  Dat merk je aan stroeve tanden die je ook ervaart als je rabarber eet. Dit onttrekt kalk aan het skelet, dus je moet het niet te vaak eten.

Een winterslaatje

Winterpostelein, rauw samen met veldsla, enkele sneetjes rauwe champignon, bestrooid met geroosterde pompoenpitten vormen een heerlijk slaatje. Af te werken met vinaigrette.

Je kan winterpostelein rauw gebruiken in een diverse winterse salades. Ook geschikt om te roerbakken of in een stamppot. Let op, het slinkt behoorlijk, net zoals spinazie. 

Zelf kweken?

Als je in je winterkeuken wilt experimenteren met de relatief onbekende winterpostelein, kun je hem vinden in biologische winkels, op de weekmarkt in het bio-kraam of in zeer goed gevulde supermarkten. En misschien groeit hij al onopgemerkt als een zogenaamd onkruid in je tuin? Zelfs mensen zonder extra groene vingers kunnen de decoratieve groenten het hele jaar door zelf zaaien. Het plezier is niet alleen voorbehouden aan tuineigenaren, want een balkonbak is al voldoende. Na zes tot acht weken is hij zo gegroeid dat hij kan worden geoogst. ‘Als de plant niet te diep wordt gesneden, groeit hij zo weer terug.

Winterpostelein in de volksgeneeskunde

De plant werd gebruikt bij scheurbuik en andere tekorten aan Vitamine C.
Bij verschillende indianenstammen werd de plant gebruikt bij reuma en bij oogontstekingen.

De bladeren zijn licht laxerend. Afgezien van zijn waarde als een voedende groente die rijk is aan vitamine C, kan het ook worden ingenomen als een verkwikkende lentetonicum en een effectief diureticum. Een papje van de gepureerde planten kan aangebracht worden op reumatische gewrichten.

Belangrijke opmerking

Deze site vervangt geen deskundig advies voor medische behandeling. Raadpleeg altijd een deskundig zorgverstrekker of arts. Ook wat betreft de op deze website aangeboden culinaire recepten mag u deze niet beschouwen als deskundig advies. Daarvoor dient u zich te richten tot een gehomologeerde arts, fytotherapeut of diëtist.

De auteurs van Stadsplanten.be zijn niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. De auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord.

Lees daaromtrent ook onze disclaimer. Klik hier!

Dit artikel is een bijdrage van onze mede-redacteur Nic Carsauw.

Bronnen en meer informatie

https://www.kraeuter-buch.de/kraeuter/Tellerkraut.html
https://wilde-planten.nl/winterpostelein.htm
https://nl.wikipedia.org/wiki/Winterpostelein
https://wildeplanteninbrugge.blogspot.com/search/label/Winterpostelein
https://www.floravannederland.nl/planten/winterpostelein
http://www.natuur-keuken.nl/eten/winterpostelein-een-ideale-wintergroente-dus-neem-die-nu-al-in-je-tuinplan-op/
https://www.libelle.be/lekker/winterpostelein-zaaien-kweken/

https://velt.nu/nieuws/de-tuin-en-op-jouw-bord-winterpostelein