22 mei 2024

Geel nagelkruid

Als je de wetenschappelijke Latijnse naam – Geum urbanum – bekijkt, snap je meteen waarom deze plant vaak in de buurt van steden en dorpen te vinden is. Het woord “urbanum” betekent namelijk “stad”. Het is dan ook geen verrassing dat je dit kruid op verschillende plekken nabij woonkernen tegenkomt.

Ik vond deze plant onder andere in het Venkelstraatje en de Hugo Verriesstraat in Brugge, maar je zult hem vast ook in jouw buurt zien. De plant is heel makkelijk te herkennen aan de opvallende vruchten. (Zie foto) Ze hebben duidelijk haakvormig gekromde naalden, waardoor ze makkelijk in de vacht van dieren (of in de kleding van mensen!) blijven hangen en zo over grote afstanden verspreid kunnen worden.

De naam nagelkruid verwijst naar de kruidnagelgeur van de wortels. Daarmee hebben we zowel de Nederlandse als de Latijnse naam zo goed als verklaard.

Voorkomen

Geel nagelkruid is een in de Benelux vrij algemeen voorkomende, 30-60 cm hoge kruidachtige plant uit de rozenfamilie (Rosaceae). De plant groeit op basische, droge tot vochtige bodems. Hij houdt van wat stikstof in de bodem. Behalve in voedselrijke bosranden en in struwelen komt geel nagelkruid voor in meer verstedelijkte milieus, zoals tuinen, parken en braakliggende terreinen.

Beschrijving

Bloeiende planten van Geel nagelkruid roepen wellicht in eerste instantie het idee op dat je te maken hebt met boterbloemen. Maar als de bloemen beter bekeken worden zie je dat ze een brede bloembodem hebben en naast de kelk een bijkelk. Uit een korte, dikke wortelstok groeit een rechtopstaande, vertakte stengel. De bladeren zijn geveerd, waarbij de onderste stengelbladeren een vergroot topblad hebben. De plant heeft vrij grote steunblaadjes.

De langgesteelde, alleenstaande bloemen hebben groene kelkbladen en vijf gele, afstaande kroonbladen. De kroonbladen zijn ongeveer even lang als de kelkbladen. Van bovenaf gezien wisselen kelk- en kroonbladen elkaar af. De rechtopstaande bloemen zijn ongeveer 1 cm groot. De plant bloeit van mei tot in september en oktober. Na de bloei slaan de kelkbladen terug.

Het nagelkruid heeft een dikke en korte wortelstok.

Is Geel nagelkruid eetbaar?

De wortelstok met kruidnagelaroma kan gebruik worden in de keuken. Het aromatisch blad is eetbaar.

Nagelkruid heeft een verrassend rijke geschiedenis! In de middeleeuwen was het een geheim ingrediënt voor kruidenwijn, maar dat is nog niet alles. Dit wonderkruid werd ook aan bier toegevoegd om te voorkomen dat het zuur werd. En als dat je nog niet versteld doet staan: in die tijd stond nagelkruid ook bekend als het gezegende kruid. Inderdaad, dit plantje was niet zomaar een kruid, maar een ware middeleeuwse schat!

Vandaag de dag blijft nagelkruid verbazen met zijn veelzijdigheid in zowel de keuken als de medicijnkast. De gedroogde bladeren zijn perfect voor het zetten van een heerlijke thee, maar wist je dat je de verse bladeren ook kunt gebruiken om je soepen en salades een unieke smaak te geven?

Maar dat is nog niet alles! De wortel van nagelkruid is een echte schat. Je kunt er niet alleen thee van maken, maar ook gebruiken als smaakmaker. Deze wortel bevat eugenol, dezelfde krachtige stof die je in kruidnagels vindt. Hoewel eugenol in grote hoeveelheden gevaarlijk kan zijn, staat het ook bekend om zijn desinfecterende en pijnstillende eigenschappen.

Kortom, nagelkruid is niet alleen een culinaire ontdekking, maar ook een verrassend geheim wapen voor gezondheidsliefhebbers!

Medicinaal gebruik

Nagelkruid was vroeger een bekend heksenkruid en heeft een fascinerende geschiedenis als medicinale plant. Vroeger werd het gebruikt om maag- en darmproblemen en diarree te behandelen. Een kop thee van nagelkruid werkt samentrekkend en verzacht hoest. Maar dat is nog niet alles! Deze veelzijdige plant kan ook dienen als gorgeldrank en mondspoeling tegen ontstoken slijmvliezen en kiespijn.

Geum urbanum wortelinfusies en afkooksels kunnen extern gebruikt worden om de bloeding en ontsteking van tandvlees (gingivitis) en slijmvliezen te verminderen.

In de Middeleeuwen werd het “het gezegende kruid” genoemd, een vroegere botanische naam Herba benedicta is hiervan afgeleid. Zo stelt de Ortus Sanitatis uit 1491: “Waar de wortel hiervan in een huis bewaard wordt, kan de satan niets uitrichten“, en “als een man dit kruid draagt, kan geen giftig beest hem deren“.

Nagelkruid zit boordevol nuttige stoffen zoals flavonoïden, tannine en essentiële oliën. Eén van de opvallendste essentiële oliën in nagelkruid is eugenol, bekend om zijn krachtige geneeskrachtige eigenschappen. Deze plant is dus niet alleen een wondermiddel uit het verleden, maar ook een waardevolle toevoeging aan je kruidenkast!

(Bron: Wikipedia en Elseviers gids van eetbare en geneeskrachtige planten, door dr. Edmund Launert, ISBN 90 10 04373 8)

Heksenkruid

Heksenkruiden zijn planten die volgens overleveringen werd gebruikt door zogenaamde ‘heksen’ en ‘kruidenvrouwen’ vanwege hun bijzondere werking. Het is belangrijk te weten dat heksenkruiden of delen daarvan stoffen bevatten met hallucinogene, verdovende, geneeskrachtige, rustgevende of andere krachtige effecten. Deze planten zijn vaak giftig en kunnen gevaarlijke gevolgen hebben als ze niet op de juiste manier worden gebruikt. Het is essentieel om voorzichtig te zijn en goed geïnformeerd te blijven bij het omgaan met deze mysterieuze planten.

Een weetje

Geel nagelkruid is de waardplant van de aardbeivlinder (Pyrgus malvae).

Disclaimer

De auteurs van Stadsplanten.be zijn niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. De auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord.
Lees in dat verband ook de uitgebreide disclaimer elders op deze website. Klik hier!