Ook dit jaar gaan we tijdens de zomermaanden weer “op safari in de stad”. 

Daarvoor hoeven we geen duur vliegtuigticket te kopen of honderden kilometer te rijden. We trekken op zoektocht naar de … straatgoot. Een hachelijke onderneming, waarbij alle zintuigen op scherp staan en voorzichtigheid geboden is…want er bestaat een soort die geen medelijden kent: de ‘homo impatiens’ – de ongeduldige mens. Hij verplaatst zich het liefst voort met een auto, een e-bike of een step.

De ‘homo impatiens’, raast voort van afspraak naar agenda, van inbox naar burnout — en kijkt zelden naar beneden. Letterlijk! Want wie tuurt er nu nog in de goot? Toch gebeurt daar van alles. 

Terwijl de homo impatiens zichzelf voorbijholt, groeit tussen stoeptegel en riooldeksel een taai universum van stadsplanten: muurbloemen zonder muur, distels met een missie, paardenbloemen op parkeerplaatsen.

Dit wordt geen verslag uit de jungle. Neen, dit is straatgootjournalistiek: ongecensureerde botaniek van het randgebeuren, grasduinen in het grind, veldwerk op vier centimeter hoogte. Hier begint de revolutie niet met lawaai, maar met een zaadje dat zich vastklampt aan de spleet van een trottoir of in een riool.

Welkom bij het nieuws waar niemand om vraagt, maar waar de natuur zich toch blijft melden. En als de gehaaste mens u tegen het lijf loopt, denk dan: “Homo impatiens calamitatem suam duplicat.” (De ongeduldige mens verdubbelt zijn ongeluk.)

Hier gaan we!

1) Nicotiana neglecta

De eerste soort die we op onze safari tegenkomen is een hardnekkige exoot uit de familie der wegwerpflora: de sigarettenpeuk. Wetenschappelijke naam (voor de gelegenheid): Nicotiana neglecta, oftewel: “de verwaarloosde nicotine.”

Deze soort voelt zich overal thuis: tegen boordstenen, in rioolroosters, op zebrapaden, en tussen de sprietjes van pas doorzettende stoepplanten. Men treft haar aan in roedels van drie tot zeven, vaak op de vlucht voor de vuilnisman.

De sigarettenpeuk is bijzonder vruchtbaar — niet in biologische zin, maar in haar vermogen zich razendsnel te verspreiden. Elke roker draagt bij aan de uitbreiding van haar territorium. Geen zaadverspreiding nodig, gewoon even nonchalant uit de hand laten vallen.

Tegen deze soort is helaas “geen kruid opgewassen”, tenzij het kruid ‘Verbodium strictum’ heet en vergezeld gaat van een GAS-boete.

Toch loont het de moeite dit organisme van nabij te bestuderen. Waar de peuk ligt, is het microklimaat vaak iets warmer, de grond iets zuurder, en het straatbeeld iets treuriger. Ze is daarmee een goede indicatorsoort voor de aanwezigheid van… jawel, de homo impatiens.

2) Plastica translucidus

Een tweede soort die onze aandacht trekt, is de alomtegenwoordige Plastica translucidus, in de volksmond ook wel gekend als “het plastic zakje” – al dan niet met bruine inhoud.
 
Deze soort is licht van gewicht, maar zwaar in impact. Ze verschijnt vaak in doorzichtige gedaante, wat haar moeilijk waarneembaar maakt in haar natuurlijke habitat: in de straatgoot, langs de gevels, of vastgeklampt aan een stadsplant die het allemaal al moeilijk genoeg heeft.

Plastica translucidus vertoont een bijzonder gedragspatroon: in plaats van wortels te schieten, laat ze zich meevoeren door de wind, de regen, of de achteloze blik van de homo impatiens die haar achterliet. Ze nestelt zich graag in de nabijheid van de Nicotiana neglecta, wat doet vermoeden dat beide soorten ecologisch met elkaar verbonden zijn (of minstens dezelfde eigenaar delen).
 
Hoewel ze zelf steriel is, weet Plastica translucidus zich eindeloos voort te planten via de soort Homo consumens, met wie ze een symbiotische maar desastreuze relatie onderhoudt.
Ze is bestand tegen droogte, vorst, UV-straling én goede bedoelingen. Alleen een scherpe prikstok of een vastberaden gemeentewerker kan haar cyclus doorbreken.
 
Een ding is zeker: waar deze soort verschijnt, verdwijnt het zicht op wat groeit. Toch kunnen we haar ook zien als indicator van waar de stad zucht — en waar de straatgootjournalist wat dieper moet graven.

3) Canis excrementus domesticatus

Tussen stoepplant en zwerfafval, half verscholen onder een boom of pontificaal midden op het trottoir, treffen we een derde soort aan: Canis excrementus domesticatus — in de volksmond: het hondendrolletje, of – iets minder voornaam – de hondenstront.
 
Deze soort is geen plant, maar een organisch-afgezette territoriummarkering, geproduceerd door de onderbuik van de beste vriend van de mens, en achtergelaten door de homo impatiens met leiband.
Canis excrementus kent een fascinerende reeks rijpingsstadia: dampend en nog warm – een geurig mijnenveld voor elke onoplettende zool; half verhard en subtiel vermomd als een steentje — een verraderlijke valstrik voor kinderknieën. En tot slot uitgedroogd – maar bij de minste aanraking verpulverend tot ronddwarrelend fijnstof. 
 
Zeldzaam is hij niet: hij gedijt in straatgoten, op parkeerplaatsen, plantsoenen, op de rand van zebrapaden én – o, ironie – vlak naast het bordje “Honden aan de leiband!”
Ecologisch is zijn rol beperkt, maar pedagogisch is hij onbetaalbaar: hij leert jonge fietsers zigzaggen, wandelaars hun tred te verleggen, en ouders hun kinderen wanhopig toeroepen: “KIJK WAAR JE LOOPT!”
 
Zijn aanwezigheid wordt door sommigen beschouwd als een vorm van urbane land art, door anderen als een aanslag op de waardigheid van de stoep. Maar biologisch gezien is hij een onmiskenbare indicatorsoort. Waar de drollejtjes bloeien, daar is het stadsleven in volle gang – én de verantwoordelijkheidszin in winterslaap.
 
Dus neem je notitieboekje erbij, hou je ogen open en je neus op scherp, en denk eraan: ubi canis ambulat, ibi calamitas sequitur. (Waar de hond wandelt, daar volgt het onheil.)
Ga je nog mee op safari in de stad? (Wordt zonder enige twijfel vervolgd!)

Link naar de 12 meest recente artikelen