Voer voor konijntjes… klaver
Een plant die zoveel voorkomt dat we ze soms over het hoofd zien: de rode klaver. In Vlaanderen is rode klaver een uiterst algemene soort. Ik herinner me nog levendig hoe ik als kind met een mesje rode klaver ging afsnijden voor onze konijntjes. Ze waren er verzot op. Of hoe we de bloempjes verzamelden en er een haarkransje van knutselden. En hoe vaak lagen we niet plat op de grond op zoek naar dat ene ‘klavertjevier’ – dat we overigens nooit vonden en dat eigenlijk geen klaver is.
Ik was enigszins verrast toen ik klaver onlangs op nummer vier in de top tien van meest verwenste en irritante onkruiden zag staan. Als je een ‘hole-in-one’ wil slaan kan ik begrijpen dat je ze liever kwijt dan rijk bent. En als je greenkeeper bent in Wimbledon ben je er wellicht ook allergisch voor, maar – tenzij je op je gazon snooker wil spelen – in een bloemenweide zijn ze een lust voor het oog en een paradijs voor talloze insecten. Daar waar klavers verschijnen is dit zelfs meestal een teken dat het gazon te weinig voedsel heeft gekregen. Klavers zijn dan de redder in nood, want ze halen stikstof uit de lucht en slaan deze op in knolletjes onder de grond.
Rode klaver
Rode klaver is een overblijvend kruid, vaak tweejarig, uit de vlinderbloemenfamilie. Hij komt in het wild voor in heel Europa en in noordelijk en Centraal-Azië. In het Latijns heet dit kruid Trifolium pratense. ‘Tri’ staat voor drie en ‘folium’ staat voor blad. Iedereen weet dat klaverblaadjes altijd in drieën staan. ‘Pratense’ is dan weer afgeleid van ‘pratum’, wat weide betekent. Laat dat nu precies de plek zijn waar we de rode klaver vaak vinden.
Witte klaver
Zijn neefje, witte klaver (Trifolium repens), behoort eveneens tot dezelfde familie. Hij heeft zijn naam te danken aan de overwegend witte kleur van de bloeiwijzen. De soortaanduiding repens is Latijn voor “kruipend”, een verwijzing naar de kruipende stengels. Net als bij andere klaversoorten bestaat het blad uit drie deelblaadjes. Soms komen er mutanten voor met vier deelblaadjes: het klavertjevier, dat geluk zou brengen door het te plukken of aan te raken. Hoe vaak hebben we daar niet naar gezocht! 😉
Klavertjevier
Vooral door de betrekkelijke zeldzaamheid, maar ook door de vorm, die doet denken aan een kruis, wordt het vinden of het krijgen van een ‘klavertjevier’ al eeuwenlang beschouwd als een geluksbrenger. Volgens een legende stelt elk deelblad iets voor: het eerste de hoop, het tweede vertrouwen, het derde liefde en het vierde geluk.
In de Keltische culturen, vooral in Ierland, gelooft met al sinds middeleeuwen in het geluk van een klavertje vier. Voor het ontstaan van dit gelukssymbool bestaan verschillende verklaringen. Zo gaat er een verhaal over een druïde die voor zijn toverdrankjes klavertjesvier gebruikte. Aan de ene kant brengt het geluk en, aan de andere kant, zou het helpen tegen het kwaad. Deze gedachte is over de hele wereld verspreid geraakt. Vooral dat het klavertjevier geluk zou brengen is blijven hangen. Waarom precies dat aspect van het klavertje vier? Dat komt omdat er voor het klavertjevier een speciale rol is weggelegd in het verhaal van een heilige uit Ierland: Saint Patrick. Lees de geschiedenis van het klavertjevier op de website geluk.com (zie bronnen)
Stikstofbinders
Rode en witte klaver bloeien van mei tot diep in de herfst met witte en roze tot rode bloemen. De bloeiwijzen zijn bol tot eivormig en hebben aan de voet van de bovenste bladeren steunblaadjes. Bij grasland dat bedoeld is om te maaien wordt vaak rodeklaver gezaaid. Dit is vanwege het stikstofbindendvermogen en het hoge eiwitgehalte. Hierdoor kan er later meer en kwalitatief beter gewas geoogst worden.
De bijen worden aangetrokken door de nectar in de bloemen en verzamelen ook stuifmeel of pollen. Rode klaver krijgt trouwens ook vaak bezoek van vlinders. Dat bijen en hommels zo van rode klaver houden, is voor ons ook mooi meegenomen: ze maken er namelijk de heerlijkste klaverhoning van.
Rode klaver behoort tot de veertig meest algemene soorten uit de inheemse flora, al is hij niet zo talrijk als de algemeen voorkomende witte klaver.
Medicinaal
Rode klaver is zeker goed voor je gezondheid. Dit hadden ze vroeger al snel door. Plinius, een Romeinse letterkundige en politicus, wist al dat rode klaver helpt bij stenen in de urinewegen. Honderd jaar na Christus werd rode klaverthee al gedronken als natuurlijk geneesmiddel.
In het Ierland van de 16de eeuw vormde rode klaver een onderdeel van het dieet, zeker als je slank wil blijven.
Rembert Dodoens, arts en plantkundige – ook bekend onder zijn gelatiniseerde naam Rembertus Dodonaeus – beval in de 16de eeuw rode klaver aan als een middel tegen de witte vloed van vrouwen. En inderdaad, uit een studie gedaan bij 110 vrouwen in de postmenopauze, bleek dat opvliegers, aanvallen van transpiratie en depressiviteit werden verminderd door inname van een tinctuur van rode klaver. Al melden andere bronnen dat dat uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat deze extracten nauwelijks enige invloed op die overgangsklachten hebben.
In de volksgeneeskunde werd rode klaver gebruikt als ontgiftend, kalmerend en ontstekingsremmend middel. Vandaar dat het werd gebruikt bij een geïriteerde huid, hoesten, milde diarree en ontstekingen in de darmen. Rode klaver ontspant de zenuwen en kan milde verlichting bieden bij stress en angst. Oude bronnen vermelden het gebruikt ervan bij hoest en luchtwegencongestie.
fyto-oestrogenen
De klavertjes bevatten veel eiwitten, fosfor en calcium. Het bevat echter ook chemicaliën die fyto-oestrogenen worden genoemd en die vergelijkbaar zijn met het hormoon oestrogeen. Het werd daarom vaak aangeraden bij symptomen van de menopauze, zwakke en broze botten en vele andere aandoeningen. Er dient echter te worden beklemtoond dat er geen wetenschappelijke bewijzen bestaan om één van deze toepassingen te ondersteunen.
Infusie
Heb je groene vingers? Dan kan je zelf rode klaver oogsten. Knip de bloemknoppen gewoon boven de eerste set bladeren af. Giet 1/4 liter bijna kokend water over handjevol gedroogde bloemen, laat 15 minuten trekken, zoet met een beetje honing en je infusie is klaar. De aanbevolen dosering is 2-3 kopjes verse kruidenthee per dag gedurende 4-6 weken.
Culinair
De witte en rode klaver zijn ook eetbare planten, maar het is wel aan te raden om ze eerst even te koken. Omtrent het culinair gebruik heb ik niet veel gevonden, enkel dat de bloemen eetbaar zijn en een mooie garnering kunnen vormen voor desserts. Zelf heb ik het nog niet gegeten. Dat laat ik aan de konijntjes over.
Waarschuwing
Rode klaver zou op verschillende manieren de gezondheid kunnen ondersteunen, maar het is belangrijk om te weten dat er nog geen gezondheidsclaims over rode klaver goedgekeurd zijn door de Europese Commissie. Men wil in zijn enthousiasme nog wel eens vergeten dat tegenover al wat positief is vaak ook een aantal negatieve aspecten bestaan.
het grootste probleem van de rode klaver is toch wel dat de isoflavonen ingrijpen op de receptoren voor hormonen. Daardoor zouden mensen, die een voorgeschiedenis of een familiehistorie hebben van borstkanker, baarmoederhalskanker, eierstokkanker, vleesbomen of endometriose van rode klaver moeten afblijven. (Bron: Deepfreezer)
Bovendien ervaren sommige mensen bij gebruik van rode klaver bijwerkingen zoals huiduitslag en spierpijn. Rode klaver bevat bovendien ook vormen van coumarine en daarvan is bekend dat het bloedverdunnend is. Mensen, die last hebben van bloedstollingsstoornissen of een antistollingsmedicijn slikken, moeten daarom extra voorzichtig zijn.
Het is sowieso altijd belangrijk om niet op eigen houtje te experimenteren met wilde planten. Raadpleeg altijd een gehomologeerd arts of fytotherapeut. De informatie op deze website is trouwens niet bedoeld ter vervanging van het advies van uw arts of zorgverlener. Lees daaromtrent ook onze disclaimer onderaan deze pagina
Bronnen en meer informatie
Groot handboek geneeskrachtige planten 4e druk – Dr Geert Verhelst
Botanisch handboek medicinale planten Geneeskrachtige planten & huismiddeltjes van A tot Z ; Monique Simmonds, Melanie-Jayne Howes, Jason Irving; vertaald door Frank van der Knoop ISBN: 9789050116633
https://www.geluk.com/blog/geschiedenis-klavertje-vier/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Rode_klaver
https://www.floravannederland.nl/planten/rode_klaver
https://www.ecopedia.be/planten/rode-klaver
https://www.kruidenvandemaasheggen.nl/blog/alles-over-rode-klaver-thee/
https://www.rtlnieuws.nl/lifestyle/wonen/artikel/5389292/10-eetbare-planten-uit-de-natuur
https://www.evansnwatson.nl/products/rode-klaver-thee-bloesem-gesneden-trifolium-pratense
http://deepfreezer0.blogspot.com/2012/02/deel-157-rode-klaver.html
Discover more from Stadsplanten
Subscribe to get the latest posts to your email.