Behaarde boterbloem en knolboterbloem 

Tussen de straatstenen van de Spinolarei in Brugge, waar geschiedenis en natuur elkaar stilletjes ontmoeten, ontdekten we een kleine, eigenzinnige boterbloem die zich een weg omhoog had gebaand door het plaveisel. Op het eerste gezicht leek het een gewone verschijning, maar wie de ranonkelfamilie kent, weet dat schijn bedriegt. Was het de behaarde boterbloem (Ranunculus sardous) of zijn evenbeeld, de knolboterbloem (Ranunculus bulbosus)?

Beide soorten lijken als twee druppels dauw op elkaar, maar het verschil schuilt – zoals hun namen al laten vermoeden – in subtiele tekenen: de aanwezigheid van een knol en het al dan niet harige uiterlijk van stengel en blad. 

Omdat we het plantje zijn dappere plek tussen steen en stad niet wilden ontnemen, lieten we de schop achterwege en kozen voor een fijner instrument: de plantenloep. Zo begon, gebogen boven een sprietje leven in de stad, onze kleine botanische speurtocht. De uitkomst liet geen twijfel: behaarde boterbloem. De afstaande haren op de stengel, haarscherp zichtbaar door de lens, waren overduidelijk zichtbaar.

Twee lookalikes, één beslissend verschil

Knolboterbloem (Ranunculus bulbosus)
Stengelvoet: Draagt een knolvormige verdikking, net onder of aan het grondoppervlak – een duidelijk opslagorgaan voor voedingsstoffen.
Beharing: De stengel is behaard, met aan de voet afstaande haren, maar  hogerop meer aanliggende haren. 
Bladeren: Donkergroen, soms met zwarte vlekjes. De onderste bladeren zijn diep gelobd en meestal driedelig.
Kelkbladen: Teruggeslagen tegen de bloemsteel, een kenmerk dat deze soort deelt met de behaarde boterbloem.

Behaarde boterbloem (Ranunculus sardous)
Stengelvoet: Geen knol of duidelijke verdikking aan de voet van de stengel.
Beharing: De hele stengel is dicht bezet met afstaande haren, ook bovenaan. Bladeren zijn eveneens behaard.
Bladeren: Vaak lichter groen en glanzend, met soms lichtere vlekken.
Kelkbladen: Eveneens teruggeslagen, zoals bij de knolboterbloem.

Door aandachtig te kijken naar de structuur aan de stengelbasis en het patroon van de beharing, kunnen deze twee verwante soorten doorgaans goed van elkaar onderscheiden worden – zelfs wanneer ze, zoals hier in Brugge, tussen steen en geschiedenis opduiken als kleine, levende raadsels.

Bronnen en meer informatie

Ecopedia.be: Biedt een uitgebreide beschrijving van de behaarde boterbloem, inclusief informatie over haar habitat, ecologie en rol als pionierssoort in vochtige, voedselrijke graslanden en akkers.  

Verspreidingsatlas.nl: Geeft gedetailleerde informatie over de verspreiding van de behaarde boterbloem in Nederland, met kaarten en gegevens over haar voorkomen in verschillende regio’s.

Wilde-planten.nl: Bevat een beschrijving van de behaarde boterbloem, inclusief kenmerken zoals hoogte, bloemgrootte en bloeiperiode.

Flora van Nederland: Biedt informatie over de behaarde boterbloem, met nadruk op haar kenmerken en verwantschap binnen de ranonkelfamilie.

Link naar de 12 meest recente artikelen