8 mei 2025

Kleinbloemige amsinckia – Amsinckia micrantha

Op 8 mei 2025 heb ik in Brugge opnieuw een groepje kleinbloemige amsinckia (Amsinckia micrantha) aangetroffen, op exact dezelfde plek waar de soort ook in 2024 al opgemerkt werd. De planten groeiden tegen een oude, zuidgerichte, zonnige bakstenen muur, op droge en matig voedselrijke grond — een biotoop waarin deze ruwbehaarde pioniersplant zich duidelijk thuis voelt.

De omgeving bestaat uit een zonnige, droogvallende standplaats met zandige, matig voedselrijke grond en enige beschutting tegen wind en verstoring. De planten verschijnen spontaan en vertonen geen indicaties van tuinontsnapping. De populatie telt enkele tientallen exemplaren.

De planten vertoonden alle kenmerken van de soort, inclusief de eenzijdige schorpioenvormige bloeiwijze, ruw behaarde bladeren en kleine geel-oranje bloemen.

De aanwezigheid over twee opeenvolgende jaren wijst erop dat het hier niet gaat om een toevallige, tijdelijke vestiging (een zogeheten efemere populatie), maar om een mogelijke blijvende populatie. Dat is opmerkelijk, want buiten de Gentse kanaalzone is deze plant in Vlaanderen behoorlijk zeldzaam.

Amsinckia micrantha is een eenjarige soort uit de ruwbladigenfamilie (Boraginaceae), herkenbaar aan zijn kleine oranje-gele bloempjes in een eenzijdige krulbloeiwijze, en aan zijn stekelig behaarde bladeren en stengels.

Oorspronkelijk komt de plant uit Noord-Amerika, maar ze wordt sinds enkele decennia sporadisch waargenomen in Europa, vooral op verstoorde plekken zoals spoorwegbermen, braakgronden of droge muren.

Deze Brugse waarneming draagt bij aan onze kennis over de verspreiding van deze neofyt in Vlaanderen. Of ze zich op termijn definitief weet te vestigen, zal de komende jaren moeten blijken.

📍 Locatie: Brugge, Strostraat
📅 Waargenomen in: mei 2024 en 2025
👤 Waarnemer: Marc Willems
📸 Foto: zie afbeelding hieronder

De typische bloeiwijze van kleinbloemige amsinckia

Verspreidingskaartje

Van dhr. Johan Devos ontvingen we volgende toevoeging:

Brugge is in West-Vlaanderen zowat de hotspot voor dit mooie plantje. Of ze op dezelfde plaats zal standhouden weet ik niet, maar ik vermoed dat ze niet snel uit Brugge zal verdwijnen gezien de toenemende vindplaatsen. Eerste waarnemingen in Brugge dateren van 1999 en sindsdien gaat het crescendo.

Hieronder het verspreidingskaartje voor Vlaanderen. Het is duidelijk dat de regio Brugge en de kanaalzone van Gent inderdaad hotspots zijn.

Uiterlijk en kenmerken

Met zijn rechtopstaande, vertakte stengels die tot 50 cm hoog kunnen worden, valt de kleinbloemige amsinckia op door zijn ruw behaarde bladeren en stengels. De kleine, lichtgele bloemen van ongeveer 5 mm doorsnee zijn gerangschikt in een karakteristieke eenzijdige, omgekrulde aar, een bloeiwijze die doet denken aan een schorpioenstaart of de kop van een viool. Kleinbloemige amsinckia wordt in het Engels “Small-flowered fiddleneck” genoemd.

De bloeitijd strekt zich uit van mei tot juli.

Verspreiding en status

De kleinbloemige amsinckia groeit voornamelijk op zonnige, zandige, niet al te voedselrijke gronden. Ze wordt vaak aangetroffen op droge, maar soms ook periodiek vochtige plaatsen, zoals wegbermen en braakliggende terreinen. In tegenstelling tot andere regio’s in Europa is de plant in Vlaanderen nog niet gesignaleerd als akkeronkruid.

In Vlaanderen is de kleinbloemige amsinckia zeldzaam en wordt voornamelijk aangetroffen in de Gentse kanaalzone, waar ze sinds minstens vijftien jaar permanente populaties vormt. Elders in Vlaanderen zijn waarnemingen sporadisch en vaak tijdelijk van aard.

Haar aanwezigheid is voornamelijk beperkt tot specifieke habitats met geschikte bodem- en lichtomstandigheden.

Ecologische impact en gebruik

Hoewel de kleinbloemige amsinckia geen invasieve soort is, kan ze zich lokaal uitbreiden op verstoorde gronden. Historisch gezien werd de plant in Noord-Amerika gebruikt als veevoer vanwege haar eiwitrijke samenstelling. Echter, de aanwezigheid van giftige alkaloïden maakt haar ongeschikt voor consumptie door mens en dier.