16 juni 2025

Is er leven op Mars? (Deel 1)

Dat is de vraag die sterrenkundigen al decennia wakker houdt, met hun ogen strak gericht op die roestige buur in de ruimte. Mars, droog, stoffig, rotsig – een planeet die eruitziet alsof hij dringend een goeie regenbui kan gebruiken.

Toch blijft de vraag knagen: kan er daarboven iets leven, iets kruipen, iets bloeien – zelfs al is het maar een koppige korstmos met overlevingsdrang?

Gek genoeg dacht ik onlangs aan diezelfde vraag op de Markt van Brugge. Terwijl ik mij een weg baande tussen horden cruise-toeristen, fietsen, koetsen en terrasjesmensen, schoot het door mijn hoofd: “Kan hier eigenlijk nog iets groeien?”

Tussen het geplaveide verleden en het versteende heden, droomde ik even van een plantje dat dapper tussen de voegen zijn weg naar het licht zoekt. Wat ontdekken we het eerst: leven op Mars… of een verdwaald madeliefje dat halsstarrig zijn kopje opsteekt tussen de kasseien van de Markt?

Dus trokken we eropuit, gewapend met loep en goede moed, om het slagveld te inspecteren: de Markt van Brugge. Welk “onkruid” weerstaat aan de hiking boots van de duizenden toeristen en de spuit van de Roundup-ridders?

Uiteraard rekenden we op het obligate straatgras, dat in elk vergeten hoekje opduikt. Daar konden we — bij wijze van spreken — gerust zélf een shotje Roundup op innemen, zo zeker waren we ervan.

Maar goed, welke andere groene desperado’s zouden we nog aantreffen tussen de kasseien, toeristenvoeten en het dagelijkse stof van wafels, frieten en paardenmest? Dat we geen engelwortel of reuzenberenklauw zouden spotten, dat stond in de sterren geschreven. Nee, voor enig sprietje chlorofyl zouden we bijna op handen en knieën moeten gaan, neus op de kassei, in Sherlock Holmes-modus. Want wie op de Markt nog planten wil vinden, moet letterlijk laag bij de grond blijven. Kruip je mee? We vonden meer dan je vermoedt.

Gehoornde klaverzuring (Oxalis corniculata)

Gehoornde klaverzuring is een laagblijvend plantje met klaverachtige blaadjes en kleine gele bloemetjes. De blaadjes sluiten zich bij donker weer of aanraking. Vaak roodbruin van kleur, groeit het graag tussen stoeptegels en op verstoorde grond. De plant verspreidt zich snel via explosief openspringende zaaddozen. Oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië, maar nu wereldwijd ingeburgerd. Ondanks zijn bescheiden uiterlijk is het een taaie overlever en een typische stadsplant.

Gewoon varkensgras (Polygonum aviculare)

Gewoon varkensgras is een liggende, taaie plant die vaak op kale, betreden plekken groeit, zoals straatranden en opritten. De smalle blaadjes en onopvallende bloempjes vallen weinig op, maar de plant is uiterst bestand tegen vertrapping. Vroeger werd het gevoerd aan varkens, vandaar de naam. Het behoort tot de duizendknoopfamilie en is een echte overlever, zelfs op arme, droge bodems. Een schoolvoorbeeld van stedelijke aanpassing en veerkracht.

Grote weegbree (Plantago major subsp. major)

Grote weegbree is een stevige plant met brede bladeren in een rozet en lange, rechtopstaande bloeistengels. Ze groeit vaak langs paden, trottoirs en op aangestampte grond. De bladeren zijn taai en bestand tegen betreding. Vroeger werd de plant gebruikt als wondkruid en tegen insectenbeten. Door haar veerkracht en verspreiding is ze een van de bekendste stads- en tredplanten: waar mensen gaan, volgt de weegbree. Een groene metgezel van de weg.

Harig knopkruid (Galinsoga quadriradiata)

Harig knopkruid is een eenjarig plantje met zacht behaarde stengels en kleine bloemetjes met witte straalbloemen en een geel hart. Oorspronkelijk uit Zuid-Amerika, maar nu wijdverspreid in Europa, vooral in tuinen, tussen tegels en op omgewerkte grond. Het kiemt snel en vormt in korte tijd dichte matten. Ondanks zijn onooglijkheid is het een pionier in verstoorde habitats — vlijtig, onopvallend en altijd dichtbij, zelfs in het hart van de stad.

Herderstasje (Capsella bursa-pastoris)

Herderstasje is een slank plantje met driehoekige hauwtjes die lijken op herderstasjes, waaraan het zijn naam dankt. Het bloeit bijna het hele jaar door met kleine witte bloempjes en komt veel voor langs wegen, op akkers en tussen stoeptegels. Oorspronkelijk uit Europa, maar inmiddels wereldwijd verspreid. Het is een echte overlever, zelfs in arme grond. Vroeger werd het gebruikt als geneeskruid en bloedstelpend middel. Klein, maar vol geschiedenis en veerkracht.

Straatgras (Poa annua)

Straatgras is een lage, tere grassoort die overal opduikt: tussen stoeptegels, langs wegen en op betreden paden. Het is lichtgroen, bloeit bijna het hele jaar door en zaait zich razendsnel uit. Oorspronkelijk een veldplant, maar nu een typische stadsbewoner. Ondanks zijn kwetsbare uiterlijk is het uitzonderlijk taai. Zelfs op kale grond of in spleten weet straatgras te overleven. Een nederige maar hardnekkige pionier in de verstoorde ruimte van de stad.

Hoge fijnstraal (Conyza sumatrensis)

Hoge fijnstraal is een hoge, slanke plant met smalle bladeren en pluizige, witgrijze zaadpluisjes. Ze kan tot twee meter hoog worden en groeit graag op braakliggende terreinen, bouwplaatsen en stoepen. Oorspronkelijk uit Zuid-Azië, maar sinds de 20ste eeuw sterk verspreid in Europa. Ze zaait zich overvloedig uit en is moeilijk weg te krijgen. Een echte stadsklimaatpionier: fors, flexibel en altijd klaar om nieuwe ruimte te veroveren.

Liggende vetmuur (Sagina procumbens)

Liggende vetmuur is een minuscule, kruipende plant met fijne steeltjes en piepkleine witte bloempjes. Ze groeit in voegen van stoepen, terrassen en tussen straatstenen, vaak waar men nauwelijks plantengroei verwacht. De blaadjes zijn vetachtig en blijven groen in de winter. Ondanks haar bescheiden uiterlijk is ze verrassend taai en wijdverspreid. Liggende vetmuur is een stille overlever: onopvallend, maar altijd aanwezig waar mensen lopen en stenen kieren achterlaten.

Vertakte leeuwentand (Scorzoneroides autumnalis)

Vertakte leeuwentand is een geelbloeiende plant uit de composietenfamilie. Ze lijkt op een kleine paardebloem, maar bloeit later in het jaar en heeft sterk vertakte stengels. Je vindt haar op gazons, bermen en in ruigere grasstroken in de stad. De bladeren vormen een rozet, de bloemhoofdjes sluiten zich bij regen. Een echte najaarsbloeier, die met haar bescheiden schoonheid en aanpassingsvermogen kleur brengt in het late seizoen.

Tomatenplant (Solanum lycopersicum) !!!

De tomatenplant is een bekende cultuurplant met behaarde stengels, geveerde bladeren en gele sterbloempjes. Oorspronkelijk uit Zuid-Amerika, maar wereldwijd geliefd om haar sappige, rode vruchten. In de stad duikt ze soms onverwacht op uit composthopen of tussen stoeptegels, als ontsnapte tuinplant. Haar aanwezigheid verraadt menselijke activiteit en vruchtbare grond. Hoewel ze warmte en zorg nodig heeft, getuigt haar verschijning op straat van de verrassende veerkracht van gecultiveerde soorten.

(Alle foto’s werden op de Markt te Brugge genomen)

In “Is er leven op Mars – deel 2” graven we nog een laagje dieper op zoek naar leven op de Markt te Brugge. Stay tuned!